سویه جدید آبله میمون با چنان سرعتی تکامل می‌یابد که دانشمندان آفریقایی برای پاسخی به آن درمانده‌اند

یورونیوز: دانشمندانی که بر روی سویه جدید آبله میمون مطالعه می‌کنند گزارش دادند که ویروسی که از جمهوری دموکراتیک کنگو به سایر مناطق جهان در حال گسترش است، سریعتر از حد انتظار در حال تغییر و تکامل است و متاسفانه در مناطقی شیوع پیدا کرده که کارشناسان فاقد بودجه و تجهیزات لازم برای ردیابی صحیح این تغییرات هستند.

دانشمندانی از آفریقا، اروپا و ایالات متحده به خبرگزاری رویترز اعلام کردند که این بدان معناست که ناشناخته‌های زیادی در مورد خود ویروس، شدت آن و نحوه انتقال آن وجود دارد که واکنش به آن را پیچیده‌تر می‌کند.

البته بیماری «ام‌پاکس – Mpox» که پیش‌تر تحت عنوان بیماری «آبله میمون» شناخته می‌شد، قبلا هم از سال ۱۹۷۰ میلادی به عنوان یک مشکل بهداشت عمومی در بخش‌هایی از آفریقا مطرح بوده است؛ اما تا زمانی که در سال ۲۰۲۲ در سطح بین‌المللی شیوع پیدا نکرده بود، مورد توجه جهانی قرار نگرفته بود.

شیوع آن در سال ۲۰۲۲، سازمان بهداشت جهانی را بر آن داشت تا وضعیت اضطراری بهداشت جهانی اعلام کند که ۱۰ ماه به طول انجامید.

اما در پی اعلام مجدد وضعیت اضطراری توسط سازمان جهانی بهداشت، گونه جدید این ویروس از «تبارشاخه ۱ ‌ب – clade Ib»، دوباره به سرخط خبرهای جهان تبدیل شد.

سویه جدید ره ۵ ساله سلف خود را ۱ ساله پیمود

این سویه یک نسخه جهش‌یافته از «تبارشاخه ۱» است. تبارشاخه ۱ نیز شکلی از اِم‌پاکس است که از طریق تماس با حیوانات آلوده شیوع پیدا می‌کند و دهه‌ها سال بود که در کنگو رایج بوده است. اِم‌پاکس معمولاً علائمی شبیه آنفولانزا دارد و ضایعات چرکی ایجاد می‌کند و در مواردی می‌تواند کشنده باشد.

بر اساس گزارش سازمان جهانی بهداشت، کنگو در سال جاری میلادی بیش از ۱۸ هزار مورد مشکوک ابتلا به تبارشاخه‌های «۱» و «۱ ب» داشته که ۶۱۵ مورد از آن‌ها به مرگ فرد مبتلا منجر شده است.

در یک ماه گذشته نیز ۲۲۲ مورد تایید شده از تبارشاخه «۱ ب» در چهار کشور آفریقایی، به علاوه یک مورد در سوئد و یک مورد در تایلند در افرادی با سابقه سفر به آفریقا وجود داشته است.

دکتر دیمی اوگوینا، کارشناس بیماری‌های عفونی و رئیس کمیته اضطراری اِم‌پاکس سازمان جهانی بهداشت، ابراز نگرانی کرد که دانشمندان آفریقایی به دلیل درک محدودی که از شیوع مداوم این بیماری دارند «کوکورانه عمل می‌کنند.».

 اوگوینا همچنین خاطرنشان کرد که در حالی که تکامل تبارشاخه «۲ ب» و رسیدن آن به مرحله شیوع جهانی در سال ۲۰۲۲ پنج سال یا حتی بیشتر از آن طول کشید، اما تبارشاخه «۱ ب» جدید در کمتر از یک سال به گسترش مشابه انسانی دست یافت و نگرانی‌ها را در مورد جهش‌های سریع و سویه‌های در حال ظهور افزایش داد.

چه شد که به سویه قابل انتقال از انسان به انسان رسیدیم؟

اِم‌پاکس یک ارتوپاکس‌ویروس از سرده ویروس‌هایی است که باعث ایجاد آبله می‌شود. اجرای جمعیت‌شمول واکسیناسیون آبله که توسط یک کارزار جهانی ۵۰ سال پیش ارائه شد، با گذشت زمان کاهش یافت. چرا که همزمان با ریشه‌کن شدن این بیماری، واکسیناسیون آبله نیز متوقف شد.

توالی ژنتیکی عفونت‌های تبارشاخه «۱ ب» که سازمان جهانی بهداشت تخمین می‌زند که در اواسط ماه سپتامبر ۲۰۲۳ ظاهر شده باشد، نشان می‌دهد که آنها حامل جهشی به نام APOBEC3 هستند که نشان می‌دهد ویروس در حال سازگارشدن با انسان است.

ویروسی که باعث بیماری اِم‌پاکس می‌شود معمولاً نسبتاً پایدار بوده و به کندی جهش می‌یابد، اما جهش‌های مبتنی بر APOBEC می‌توانند تکامل ویروسی را تسریع کنند. تمام موارد انتقال انسان به انسان دارای این جهش APOBEC هستند، به این معنی که کمی سریعتر از انتظار جهش می‌یابد.

در گذشته، اِم‌پاکس عمدتاً از طریق تماس انسان با حیوانات آلوده منتقل می‌شد. البته این روش انتقال کماکان در کشور کنگو منجر به افزایش موارد تبارشاخه «۱» (یا ۱ آ) می‌شود که احتمالاً به دلیل عواملی مانند جنگل‌زدایی و افزایش مصرف گوشت شکار است.

در عوض، دکتر سلیم عبدالکریم، اپیدمیولوژیست آفریقای جنوبی می‌گوید که نسخه‌های جهش‌یافته از تبارشاخه‌های «۱ ب» و «۲ ب» اکنون به گونه‌ای هستند که اساساً می‌توان آن‌ها را یک بیماری مقاربتی در نظر گرفت. بیشتر موارد جهش یافته تبارشاخه‌ «۱ ب» در میان بزرگسالان یافت می‌شود که در ابتدا به دلیل شیوع در بین کارگران زن در استان کیوو جنوبی در کنگو ایجاد شد.

این ویروس همچنین می‌تواند از طریق تماس نزدیک با یک فرد آلوده گسترش یابد و احتمالاً همین عامل است که می‌تواند علت ابتلای کودکان آلوده به تبارشاخه‌ «۱ ب»، به‌ویژه در کشور بوروندی و در اردوگاه‌های پرازدحام آوارگان شرق کنگو را توضیح دهد.

در صد مرگ و میرها چقدر است؟

دانشمندان سازمان جهانی بهداشت و متخصصان اِم‌پاکس هشدار داده‌اند که کودکان، زنان باردار و افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند یا مبتلا به سایر بیماری‌ها هستند، ممکن است در معرض خطر بیماری جدی اِم‌پاکس و مرگ باشند.

تبارشاخه‌ «۱‌» معمولاً باعث بیماری شدیدتر شده است و  نرخ مرگ و میر آن بین ۴ تا ۱۱ درصد است، حال آنکه میزان مرگ و میز برای تبارشاخه‌ «۲» حدود ۱ درصد است. داده‌های کنگو نشان می‌دهد که تعداد کمی بر اثر ابتلا به سویه جدید «۱ ب» جان خود را از دست داده‌اند، اما شاید این داده‌ها در بین سویه‌های مختلف تداخل داشته باشد.

سه تیم ردیابی شیوع اِم‌پاکس در آفریقا به خبرگزاری رویترز گفته‌اند که حتی به مواد شیمیایی مورد نیاز برای انجام آزمایش‌های تشخیصی دسترسی ندارند. علاوه بر این، برخی از تست‌های تشخیصی ممکن است تبارشاخه «۱ ب» را به طور موثر تشخیص ندهند.

در شرق کنگو، جایی که تبارشاخه «۱ ب» بیشتر شیوع دارد، حدود نیمی از موارد توسط پزشکان و بدون تایید آزمایشگاهی تشخیص داده می‌شوند.

مضافا اینکه رساندن نمونه‌ها به آزمایشگاه دشوار است و حدود ۷۵۰ هزار نفر در بحبوحه درگیری‌های جاری بین گروه شورشی «اِم ۲۳» و دولت کنگو آواره شده‌اند.