راهکارهای مؤثر برای کاهش مرگ خود خواسته میان نوجوانان و جوانان؛ گامی به سوی آینده‌ای سالم‌تر

به گزارش خبرنگار اجتماعی رکنا افزایش آمار اقدام به خودکشی در ایران به ویژه در میان نوجوانان و جوانان، به وضوح نشان‌دهنده بحران عمیق‌تری است که در لایه‌های مختلف اجتماعی و روانی جامعه ریشه دوانده است. گرچه برخی مسئولان و سازمان‌ها به مانند وزارت بهداشت و سازمان بهزیستی تلاش‌هایی در این زمینه دارند، اما آنچه که بیش از همه در این بحران مشهود است، فقدان یک برنامه جامع و هماهنگ برای پیشگیری و درمان است.

آمار اقدام به خودکشی در ایران نسبت به بسیاری از کشورهای غربی به مراتب پایین‌تر است، اما در این میان نباید فراموش کرد که هر آمار یک نفر خودکشی، یک فاجعه انسانی است که ابعاد آن تنها به مرگ یا آسیب‌های جسمی فرد خلاصه نمی‌شود، بلکه تبعات آن به خانواده، جامعه و حتی ساختارهای اقتصادی و اجتماعی کشور وارد می‌شود.

طبق گفته‌های کارشناسان و محققان، ایران جزء کشورهایی است که در زمینه آمار خودکشی از وضعیت نسبتاً پایین‌تری برخوردار است. به طور خاص، ایران در میان کشورهای با آمار پایین خودکشی قرار دارد، به‌گونه‌ای که نرخ خودکشی در کشور به ازای هر 100 هزار نفر کمتر از 5 نفر است، در حالی که کشورهای اسکاندیناوی مانند سوئد و دانمارک، دارای آمار خودکشی بیش از 25 نفر به ازای هر 100 هزار نفر هستند. با این حال، روند افزایشی خودکشی‌ها، به ویژه در میان نوجوانان و جوانان، در سال‌های اخیر نگرانی‌های زیادی را به همراه داشته است.

افزایش خودکشی در میان نوجوانان و جوانان به وضوح نشان‌دهنده عواملی است که به شدت در حال تهدید سلامت روانی نسل جدید هستند. بحران‌های اقتصادی، فشارهای اجتماعی، و مشکلات خانوادگی به‌ویژه در شرایطی که بسیاری از این جوانان در مرحله حساس تحصیلی قرار دارند، تنها بخشی از دلایلی هستند که می‌توانند فرد را به نقطه‌ای برسانند که اقدام به خودکشی کند. تغییرات در روند خودکشی، که در گذشته بیشتر در میان افراد میانسال و بالاتر از سن 30 سال مشاهده می‌شد، اخیراً شاهد افزایش افکار و رفتارهای خودکشی در میان نوجوانان و جوانان بوده‌ایم. پژوهش‌ها نشان می‌دهند که حتی دانشجویان پزشکی، که به دلیل فشارهای تحصیلی و روانی دچار اضطراب و افسردگی می‌شوند، در معرض افکار خودکشی قرار دارند.

این موضوع گویای آن است که مشکلات روانی و اجتماعی فراتر از سطح اقتصادی افراد رفته و به عمق مسائل فرهنگی و اجتماعی جامعه باز می‌گردد. از سوی دیگر، نرخ خودکشی در میان افراد با تحصیلات بالا و موقعیت اجتماعی مناسب نیز افزایش یافته است. این مسأله به وضوح نشان می‌دهد که بحران‌های روانی تنها مختص به اقشار کم‌درآمد یا آسیب‌پذیر نیست، بلکه حتی در میان قشر تحصیل‌کرده و برخوردار نیز می‌تواند رخ دهد.

اما آنچه که بیشتر در این بحران نگران‌کننده است، فقدان یک سیاست جامع در زمینه پیشگیری و درمان خودکشی است. گرچه سازمان‌های مختلف در حال انجام برخی اقدامات هستند، اما در عمل، هیچ‌گونه هماهنگی ملموسی میان این نهادها وجود ندارد.

سلامت روان در ایران به طور جدی به حاشیه رانده شده است

واقعیت این است که سلامت روان در ایران به طور جدی به حاشیه رانده شده است و بسیاری از منابع و امکانات به جای اختصاص به پیشگیری از مشکلات روانی، به حوزه‌های دیگر سلامت اختصاص یافته‌اند. این رویکرد به هیچ عنوان متناسب با ابعاد بحران‌های روانی موجود در جامعه نیست. نبود دسترسی آسان به خدمات مشاوره‌ای و روان‌شناسی، به‌ویژه در مناطق محروم، مشکلات را پیچیده‌تر کرده است. در بسیاری از شهرستان‌ها و مناطق کم‌برخوردار، مردم حتی قادر به دریافت مشاوره‌های اولیه نیستند و در صورت مواجهه با بحران‌های روحی، غالباً تنها به داروهای آرام‌بخش متوسل می‌شوند.

در سطح جهانی، کشورهای توسعه‌یافته نشان داده‌اند که توجه ویژه به سلامت روان، ایجاد شبکه‌های حمایتی، و آموزش مهارت‌های مقابله‌ای می‌تواند نقش زیادی در کاهش نرخ خودکشی داشته باشد.

به عنوان مثال، کشورهای اسکاندیناوی با ایجاد سیستم‌های پیشرفته مشاوره‌ای و روانی، توانسته‌اند تا حد زیادی آمار خودکشی را کاهش دهند. در حالی که در ایران، این نوع برنامه‌ها هنوز در مراحل ابتدایی قرار دارند و فاصله زیادی با مدل‌های موفق جهانی دارند. این فاصله نه تنها به زیرساخت‌ها و منابع محدود محدود نمی‌شود، بلکه به نوعی از درک اجتماعی نیز بازمی‌گردد که در آن سلامت روان هنوز به طور کامل درک و پذیرفته نشده است.

راه‌حل‌های موجود نیازمند رویکردی کلان و بلندمدت هستند. کشور نیاز دارد تا در کنار برنامه‌های کوتاه‌مدت، استراتژی‌هایی برای آموزش مهارت‌های مقابله‌ای از سنین پایین‌تر ایجاد کند و در این راستا، مدارس و دانشگاه‌ها می‌توانند نقش مهمی ایفا کنند.

به‌ویژه در محیط‌های آموزشی، آموزش مهارت‌های اجتماعی، مدیریت استرس و مقابله با فشارهای زندگی می‌تواند از ابتدای نوجوانی پایه‌گذاری شود و به افراد کمک کند تا بهتر با چالش‌های روانی خود روبرو شوند. این اقدامات در کنار ایجاد دسترسی آسان به خدمات روان‌درمانی، می‌تواند در آینده‌ای نه‌چندان دور تأثیرات مثبتی بر کاهش آمار خودکشی در کشور داشته باشد.

در نهایت، باید به این نکته اذعان کنیم که بحران  اقدام به خودکشی در ایران نیازمند توجه فوری و اقدامات عملی است.برای این کار، نه تنها نیاز به تغییرات اساسی در سیستم درمانی داریم، بلکه باید باور عمومی نسبت به اهمیت سلامت روان تغییر کند.

برای کاهش اقدام به خودکشی در میان نوجوانان و جوانان در ایران، یک سری اقدامات و راهکارهای کلیدی می‌توانند به صورت موثر در کاهش این بحران مؤثر باشند. در ادامه، یک نمودار مفهومی از این راهکارها به همراه توصیف هر یک آورده شده است.

 راهکارهای کاهش اقدام به خودکشی در میان نوجوانان و جوانان

این جدول راهکارهایی را که می‌تواند به کاهش اقدام به خودکشی در میان نوجوانان و جوانان در ایران کمک کند، به‌طور شفاف و مرتب ارائه می‌دهد. با توجه به این استراتژی‌ها و اجرای هماهنگ آن‌ها، می‌توان به بهبود شرایط و کاهش این بحران در کشور کمک کرد.