پروژه منهتن ۲ توسط آمریکا کلید خورد

بازار؛ اسماعیل حبیبی: پروژه منهتن، نام کلان پروژه‌ای است که توسط آمریکا، به مدت چهار سال از سال ۱۹۴۲ تا ۱۹۴۶ اجرا شده و نهایتا به ساخت بمب هسته‌ای انجامید و در زمان جنگ جهانی دوم، آمریکا را به قدرت نظامی برتر جهان بدل کرد و به دنبال آن، جنایت‌های ناکازاکی و هیروشیما رقم خورد. این پروژه با استخدام ۱۳۰ هزار نفر و هزینه‌ای نزدیک به ۲ میلیارد دلار (معادل ۲۹ میلیارد دلار سال ۲۰۲۳) انجام پذیرفت.

اکنون بعد از گذشت ۸۰ سال از آن تاریخ، رئیس جمهور منتخب آمریکا بار دیگر نام این پروژه را بر زبان آورده ولی این بار نه برای یک پروژه نظامی. ترامپ در بیانیه‌ای اعلام کرده ایجاد دپارتمان ارتقای بهره‌وری در دولت Department of Government Efficiency (DOGE) که رهبری آن را به طور مشترک، «ایلان ماسک»، مالک شبکه اجتماعی «ایکس» و از حامیان اصلی او در انتخابات اخیر و «ویوک راماسوامی»، از نامزدهای جمهوری‌خواه برای انتخابات ریاست‌جمهوری اخیر بر عهده خواهند گرفت، به طور بالقوه می‌تواند تبدیل به «پروژه منهتن» زمان ما گردد. یعنی همانگونه که پروژه منهتن توانست برتری مطلق نظامی را برای آمریکا به دنبال داشت، اکنون ایجاد دپارتمان ارتقای بهره‌وری دولت، می‌تواند برتری مطلق اقتصادی را برای آمریکا به ارمغان بیاورد.

این در حالی است که مطابق با آمار منتشر شده توسط فایننشال تایمز، اقتصاد آمریکا در دوران ریاست جمهوری جو بایدن نیز، رشد بهره‌وری نیروی کار بالایی داشته (قریب به ۱۰ درصد) و روند آن بر خلاف سایر کشورهای با درآمد سرانه بالا و توسعه یافته است.

با توجه به اهمیت و جایگاهی که در این بیانیه برای موضوع بهره‌وری در دولت، در نظر گرفته شده است، بر آن شدیم تا نگاهی دقیق‌تر و همه‌جانبه بدان داشته باشیم. در بیانیه صادر شده توسط ترامپ چند نکته حائز اهمیت است که در ادامه به آنها می‌پردازم:

۱- این دپارتمان مطابق با آنچه در بیانیه آمده است، مقرر است اصلاحات ساختاری در مقیاس بزرگ را پیش ببرد و رویکردی کارآفرینانه برای دولت ایجاد کند به گونه‌ای که هرگز مشابه آن دیده نشده است. این امر نشان‌دهنده برنامه دولت برای بازطراحی معماری دولت است و تغییرات کلانی را ایجاد خواهد نمود. همچنین در این بیانیه تاکید شده است که جمهوری خواهان مدت هاست روی این برنامه کار کرده اند و ایلان ماسک نیز عنوان کرده بیش از یک سوم بودجه دولت را می توان صرفه جویی کرد.

۲- برنامه‌های این دپارتمان در چهار محور: از بین بردن بوروکراسی دولتی، کاهش مقررات اضافی، کاهش هزینه‌های بیهوده و بازسازی سازمان‌های فدرال، تنظیم خواهد شد و این برنامه‌ها را اقدامی ضروری برای جنبش «نجات آمریکا» و به عنوان یک شوک برای سیستم حکمرانی آمریکا، عنوان نموده است.

۳- در بیانیه عنوان شده است که جایگاه دپارتمان ارتقای بهره‌وری در دولت (DOGE)، خارج از دولت خواهد بود و نقش آن، ارائه مشاوره و راهنمایی به کاخ سفید و دفتر مدیریت و بودجه می‌باشد. به عبارت دیگر این نهاد، ارتباط ساختاری با دولت نخواهد داشت تا از بده‌بستان‌های سیاسی و تعارفات درون دولتی به دور بماند.

۴- در بیانیه عنوان شده است این پروژه حداکثر تا ۴ ژوئیه ۲۰۲۶ به پایان می رسد و یک دولت کوچکتر، با کارایی بیشتر و بوروکراسی کمتر، هدیه عالی به آمریکا در ۲۵۰ سالگرد اعلامیه استقلال خواهد بود. به نظر می‌رسد این دپارتمان یک نهاد دائمی نبوده و پس از اتمام پروژه، منحل خواهد شد.

۵- هدف غائی که برای این دو نفر، ایلان ماسک و ویوک راماسوامی به عنوان رهبران این نهاد در این بیانیه عنوان شده عبارت است از اقتصاد آزاد و پاسخگوئی دولت به شهروندان: «آنها با هم کار خواهند کرد تا اقتصاد ما را آزاد کنند و دولت ایالات متحده را در برابر “ما مردم” پاسخگو کنند.»

اکنون سوال اینجاست، در شرایطی که آمریکا به عنوان اقتصاد اول دنیا، متوجه جایگاه و ضرورت توجه و تمرکز بر بهره‌وری شده است، آیا در کشور ما هم به همان اندازه اهمیت و لزوم بهره‌وری، درک شده است؟ آیا ما نهادی غیردولتی، مردم نهاد و مستقل برای رصد بهره‌وری دولت و ارائه مشاوره‌های تخصصی داریم و یا می‌توانیم ایجاد کنیم؟ آیا سازمان ملی بهره‌وری ایران در ساختار کنونی که زیر مجموعه دولت قرار دارد، می‌تواند نقش دیده‌بان بهره‌وری ملی را ایفا نماید؟ آیا دولت ایران نیز می‌تواند از نخبگان اقتصادی کشور که در بخش خصوصی مشغول به فعالیت هستند، بهره‌مند شده و نظرات مشاوره‌ای اخذ نماید و آیا ضمانت اجرائی برای پیشبرد راهکارهای پیشنهادی توسط آنان وجود دارد؟ آیا دولت برای ارتقای پاسخگویی به مردم، برنامه ای دارد؟

اینها سوالاتی است که بایستی مسئولین دولت و فعالین و خبرگان بهره‌وری بدان بیندیشند و جوابی درخور ارائه نمایند.