خطرات حذف صبحانه در بیماران دیابتی وتأثیرات بر قند خون و متابولیسم

صبحانه اغلب به‌عنوان مهم‌ترین وعده غذایی روز شناخته می‌شود، اما برای افرادی که دیابت دارند، این وعده غذایی بیشتر از یک عادت صبحگاهی است؛ بلکه عاملی حیاتی در حفظ ثبات سطح قند خون و سلامت متابولیک کلی بدن است.

به گزارش انتخاب و به نقل از انلی مای هلث؛ گذشتن از صبحانه می‌تواند اثرات منفی زیادی را به همراه داشته باشد، از نوسانات ناگهانی قند خون تا افزایش گرسنگی و انتخاب‌های غذایی نامناسب در طول روز.

برای افراد دیابتی، توانایی بدن در تنظیم قند خون به‌طور مؤثر، به شدت به یک برنامه غذایی منظم وابسته است. زمانی که صبحانه از دست می‌رود، ممکن است مشکلاتی از قبیل هیپرگلیسمی «بالا بودن غیرطبیعی سطح قند خون»ناشی از روزه‌داری، پرخوری در وعده‌های بعدی و حتی افزایش خطر بروز عوارض دیابتی پیش آید.

درک اهمیت یک وعده غذایی متعادل در صبح می‌تواند تفاوت بزرگی در مدیریت دیابت و اجتناب از خطرات بهداشتی احتمالی ایجاد کند. برای درک بهتر این موضوع، تیم **OnlyMyHealth** با “رشما نکت”، متخصص تغذیه بالینی و مشاور کاهش وزن، که دارای مدرک M.Sc در تغذیه کاربردی است و عضو انجمن تغذیه هند (ICMR-NIN) است، مصاحبه کرده است.

 1. تأثیرات بر سطح قند خون

نکته اصلی که باید به آن توجه کرد این است که از دست دادن صبحانه می‌تواند به‌طور مستقیم بر تنظیم قند خون تأثیر بگذارد. به‌ویژه، بر اساس گفته‌های “رشما نکت”، متخصص تغذیه، این روندها را می‌توان در چندین اثر متوالی مشاهده کرد:

هیپرگلیسمی ناشی از روزه‌داری: “پدیده‌ی طلوع” (dawn phenomenon) که در آن هورمون‌هایی مانند گلوکاگون و کورتیزول سطح قند خون را در صبح افزایش می‌دهند، در صورت حذف صبحانه می‌تواند باعث افزایش بیشتر سطح قند خون شود. در واقع، عدم دریافت کربوهیدرات در این زمان، بدن را از مواد مغذی مورد نیاز برای تثبیت قند خون محروم می‌کند.

هیپرگلیسمی پس از ناهار: از دست دادن صبحانه همچنین می‌تواند توانایی بدن در مدیریت قند خون پس از وعده‌های غذایی بعدی را مختل کند. “این وضعیت به نام واکنش مختل به وعده غذایی دوم شناخته می‌شود، که در آن از دست دادن صبحانه می‌تواند باعث افزایش قند خون بعد از ناهار شود.”

تشکیل کتولیت: روزه‌داری طولانی‌مدت بدن را مجبور به تجزیه چربی‌ها برای تولید انرژی می‌کند که به افزایش تولید کتون‌ها منجر می‌شود. “برای افرادی که دیابت نوع 1 دارند، این وضعیت می‌تواند خطر ابتلا به کتواسیدوز دیابتی (DKA) را افزایش دهد، که یک وضعیت بالقوه تهدیدکننده زندگی است.”

 2. پیامدهای متابولیک

گذشتن از صبحانه همچنین می‌تواند منجر به تغییرات متابولیکی خطرناکی شود:

خطر هیپوگلیسمی: “هنگامی که داروهای دیابتی مانند انسولین یا سولفونیل اوره‌ها بدون غذا مصرف شوند، خطر کاهش سطح قند خون به حد بسیار پایین وجود دارد.” این وضعیت می‌تواند خطرات جدی به همراه داشته باشد.

متابولیسم چربی تغییر یافته: روزه‌داری طولانی‌مدت باعث می‌شود که بدن به تجزیه چربی‌ها متکی شود، که موجب افزایش اسیدهای چرب آزاد و کتوز در جریان خون می‌شود. در حالی که این فرآیند انرژی تولید می‌کند، همچنین خطر اختلالات متابولیکی مانند کتواسیدوز دیابتی (DKA) را افزایش می‌دهد.

 3. پرخوری و گرسنگی

یکی از اثرات فوری از دست دادن صبحانه، افزایش گرسنگی در طول روز است. این می‌تواند منجر به پرخوری در وعده‌های بعدی شود و کنترل قند خون را مختل کند. “از دست دادن صبحانه می‌تواند چرخه‌ای از پرخوری ایجاد کند، به‌ویژه در ناهار یا شام، که باعث نوسانات بیشتر قند خون می‌شود.”

علاوه بر این، از دست دادن صبحانه ممکن است باعث ایجاد تمایلات به غذاهای ناسالم و پرکالری شود که اهداف غذایی افراد دیابتی را بیشتر مختل می‌کند.

 4. اختلال در تنظیم هورمونی

صبحانه نقش مهمی در تنظیم هورمون‌های گرسنگی همچون گریلین و لپتین ایفا می‌کند. زمانی که صبحانه از دست می‌رود، تعادل این هورمون‌ها مختل می‌شود. به گفته “نکت”، “این اختلال هورمونی می‌تواند منجر به عادات غذایی نامناسب و میل به غذاهای پرکالری و کم‌ارزش تغذیه‌ای شود.”

 توصیه‌ها برای افراد دیابتی

مدیریت مؤثر دیابت نیازمند عادات غذایی منظم و متعادل است. “رشما نکت” چند توصیه عملی برای افراد دیابتی ارائه کرده است:

– صبحانه متعادل: یک وعده غذایی صبحگاهی غنی از فیبر، پروتئین و چربی‌های سالم به ثبات سطح قند خون در طول روز کمک می‌کند. برای مثال، نان گندم کامل با آووکادو، ماست یونانی با مغزها، یا املت سبزیجات همراه با یک برش نان چندغله.
– زمان‌بندی مناسب وعده‌های غذایی*: “خوردن در فواصل زمانی منظم برای اجتناب از اختلالات متابولیکی و تضمین ثبات قند خون ضروری است.”

نتیجه‌گیری

برای افراد مبتلا به دیابت، از دست دادن صبحانه بیشتر از یک بی‌توجهی ساده است؛ این مسئله می‌تواند باعث ایجاد اثرات منفی بر تنظیم قند خون، متابولیسم و هورمون‌های گرسنگی شود. در حالی که شاید در نگاه اول، نادیده گرفتن صبحانه عواقب بزرگی نداشته باشد، اما گذشتن مکرر از آن می‌تواند خطرات جدی از قبیل هیپرگلیسمی ناشی از روزه‌داری، هیپوگلیسمی و حتی افزایش احتمال ابتلا به کتواسیدوز دیابتی را در بیماران دیابتی نوع 1 به همراه داشته باشد.

“نکت” در نهایت بیان کرد: “خوردن وعده‌های غذایی منظم اساس مدیریت دیابت است. یک صبحانه متعادل زمینه‌ای برای سطح قند خون پایدار، انرژی بهتر و رفاه عمومی بهبود یافته فراهم می‌کند.” تبدیل صبحانه به یک اولویت روزانه، گامی کوچک اما مؤثر در حفظ سلامت بلندمدت افراد مبتلا به دیابت است.