هدف واقعی ترامپ از تعرفه‌ها چیست؟

فرارو– «جینا اسمیالک» (Jeanna Smialek) خبرنگار و رئیس دفتر بروکسل در روزنامه نیویورک تایمز

به گزارش فرارو به نقل از روزنامه نیویورک تایمز، اعلام اعمال تعرفه‌های گسترده از سوی دونالد ترامپ بر شرکای تجاری آمریکا، شکاف میان ایالات متحده و برخی از نزدیک‌ترین متحدانش را عمیق‌تر کرده و نظم اقتصادی جهانی را به بازآرایی واداشته است.

برنامه‌ای که ترامپ روز چهارشنبه از آن رونمایی کرد و آن را « اقدامی متقابل» نامید، موجی از تعرفه‌ها را بر ده‌ها کشور اعمال خواهد کرد. اتحادیه اروپا با تعرفه ۲۰ درصدی روبه‌رو خواهد شد؛ اما سنگین‌ترین ضربه‌ها متوجه کشور‌های آسیایی است. شرکای امنیتی آمریکا مانند ژاپن و کره‌جنوبی به ترتیب با تعرفه‌هایی ۲۴ و ۲۶ درصدی مواجه خواهند شد، در حالی که چین نیز مشمول ۳۴ درصد تعرفه اضافی، علاوه بر تعرفه‌های پیشین خواهد بود.

متحدان آسیایی در تیررس خشم تجاری واشنگتن

برخی رهبران جهان در واکنش به این موج تعرفه‌ها، موضع‌گیری تندی داشتند؛ اقدامی که بسیاری آن را به‌مثابه واژگون‌سازی نظم تجاری جهانی می‌دانند؛ نظمی که خود آمریکا پس از جنگ جهانی دوم بنیان نهاد. «اورزولا فون در لاین»، رئیس کمیسیون اروپا، روز پنجشنبه در بیانیه‌ای اعلام کرد: «اقتصاد جهانی به‌شدت آسیب خواهد دید. این وضعیت، موجی از عدم اطمینان به راه خواهد انداخت و به گسترش بیشتر سیاست‌های حمایتی در جهان دامن خواهد زد.»

در حالی‌که بسیاری از کشور‌ها در برابر این اقدام در بلاتکلیفی به‌سر می‌بردند، دست‌کم یک کشور فرصت را مغتنم شمرد تا امتیاز سیاسی کسب کند: چین با محکوم کردن تعرفه‌ها به‌عنوان نقض «یک‌جانبه» قوانین بین‌المللی، ابتکار عمل را از واشنگتن گرفت؛ دقیقاً با همان زبانی که آمریکا بار‌ها برای محکوم‌کردن تلاش‌های پکن در تغییر مرز‌های دریایی در دریای چین جنوبی و شرقی به‌کار برده بود.

وزارت بازرگانی چین در بیانیه‌ای اعلام کرد: «ایالات متحده به‌طور یک‌جانبه و براساس ارزیابی‌های ذهنی خود دست به اعمال آنچه اصطلاحاً تعرفه‌های متقابل نامیده، زده است. این، نمونه‌ای بارز از زورگویی یک‌جانبه است.» ژاپن و کره‌جنوبی، دو متحد وفادار آمریکا، با نگرانی و ناخرسندی به این تصمیم واکنش نشان دادند. در توکیو، «شیگرو ایشیبا»، نخست‌وزیر ژاپن، این تعرفه‌ها را «شدیداً تأسف‌برانگیز» توصیف کرد، اما از تهدید به اقدام متقابل خودداری نمود. او گفت دولتش همچنان به‌دنبال کسب معافیت خواهد بود و یادآور شد که ژاپن بزرگ‌ترین سرمایه‌گذار خارجی در ایالات متحده است. ایشیبا به خبرنگاران گفت: «اگر لازم باشد که مستقیماً با رئیس‌جمهور ترامپ گفت‌و‌گو کنم، در زمان مناسب و به شکلی مناسب، در انجام آن تردیدی به خود راه نخواهم داد.»

از سوی دیگر در در کره‌جنوبی، «هان داک‌سو»، کفیل ریاست جمهوری در این کشور، کارگروه اضطراری تشکیل داد و اعلام کرد که با استفاده از «تمام ظرفیت‌های دولت» از جمله با پیگیری مذاکرات با ایالات متحده برای عبور از این بحران تجاری وارد عمل خواهد شد. ناامیدی در این کشور از آنجا نشأت می‌گیرد که ترامپ حتی حاضر نشده است متحدان قدیمی آسیایی آمریکا را از این تعرفه‌ها مستثنا کند. «وندی کاتلر» (Wendy Cutler)، مذاکره‌کننده سابق تجاری آمریکا و معاون کنونی مؤسسه سیاست آسیایی در انجمن آسیا اظهار داشت: «به‌نظر می‌رسد با نزدیک‌ترین شرکای ما همان‌گونه رفتار می‌شود که با رقبایمان رفتار می‌شود؛ سیاستی که مرز میان دوست و دشمن را مخدوش کرده است. کشور‌های آسیایی به‌ویژه آسیب‌پذیرترین آنها اکنون زیر فشار سنگین اقتصادی قرار گرفته‌اند؛ چراکه اقتصادشان به‌شدت به صادرات وابسته است و در برابر تبعات جنگ‌های تجاری بیش از دیگران آسیب‌پذیرند.»

وقتی واشنگتن تعرفه می‌سازد، پکن اعتماد می‌کارد

تحلیل‌گران بر این باورند که چین شرایط کنونی را فرصتی دیپلماتیک برای گسترش نفوذ خود تلقی می‌کند. در حالی‌که ترامپ بالاترین نرخ تعرفه‌ها را بر برخی کشور‌های کوچک‌تر جنوب شرق آسیا از جمله ویتنام اعمال کرده است، چین در حال بهره‌برداری از این خلأ است. ویتنام، یکی از تولیدکنندگان اصلی کفش و پوشاک برای بازار آمریکا، اکنون با تعرفه‌ای سنگین تا سقف ۴۶ درصد مواجه شده؛ تصمیمی که آسیب‌پذیری اقتصادی این کشور را افزایش داده است.

در چنین فضایی، «شی جین‌پینگ»، رئیس‌جمهور چین قرار است طی روز‌های آینده به منطقه سفر کند؛ سفری که به‌گفته تحلیل‌گران، با هدف معرفی پکن به‌عنوان شریکی تجاری معقول‌تر، باثبات‌تر و قابل‌اعتمادتر انجام می‌شود. «سوزانا پاتن» (Susannah Patton)، مدیر برنامه جنوب شرقی آسیا در «مؤسسه لوی» استرالیا (Lowy Institute) در همین ارتباط می‌گوید: «در نهایت، این چین است که در میدان باقی مانده و پاداش ژئوپولیتیکی خود را دریافت می‌کند.»

شرکت تحلیل داده «اکزیجر» (Exiger) برآورد کرده است که بیشترین فشار ناشی از تعرفه‌های جدید مستقیماً متوجه صادرات چین خواهد بود؛ به‌گونه‌ای که این کشور با رقم سنگین ۱۴۹ میلیارد دلار تعرفه اضافی مواجه می‌شود. در این میان، کالا‌های ویتنامی با ۶۳ میلیارد دلار، محصولات تایوانی با ۳۷ میلیارد دلار و اقلام ژاپنی با ۳۶ میلیارد دلار نیز مشمول این هزینه‌های جدید خواهند بود.

این شرکت هشدار داده است که تصمیم ترامپ «تغییری سیاستی عظیم» محسوب می‌شود که زنجیره تأمین جهانی، قیمت‌گذاری کالا‌ها و حتی معادلات ژئوپولیتیکی را دستخوش دگرگونی خواهد کرد. در اروپا نیز، واکنش‌ها در حال شکل‌گیری است. در پی موج قبلی تعرفه‌ها بر فولاد و آلومینیوم، برخی کشور‌ها اعلام کرده‌اند که اقدامات تلافی‌جویانه در دستور کار دارند و هشدار داده‌اند که در صورت شکست مذاکرات، به تدابیر بیشتری از جمله ایجاد موانع احتمالی برای فعالیت شرکت‌های بزرگ فناوری آمریکایی در بازار اروپا متوسل خواهند شد.

اروپا در حال تلافی، آسیا در تردید؛ نظم تجاری در تنگنای ترامپ

آمادگی اتحادیه اروپا برای مقابله با تعرفه‌های جدید، می‌تواند آسیب‌های جدی و ملموسی را متوجه تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان آمریکایی سازد. در حال حاضر، ۲۷ کشور عضو اتحادیه اروپا حدود یک‌پنجم از واردات ایالات متحده را تأمین می‌کنند و مصرف‌کنندگان اروپایی نیز بازار بزرگی برای خدمات آمریکایی به شمار می‌روند. در مقابل، برخی کشور‌هایی که در موج جدید تعرفه‌ها هدف قرار گرفته‌اند، رویکردی محتاطانه همراه با صبر و انتظار در پیش گرفته‌اند.

«آنتونی آلبانیزی»، نخست‌وزیر استرالیا اعلام کرد که اعمال تعرفه ۱۰ درصدی از سوی آمریکا علیه کشورش «هیچ مبنای منطقی ندارد». با این حال، او تأکید کرد که استرالیا قصد ندارد شتاب‌زده دست به اقدام متقابل بزند و هشدار داد که ورود به یک «مسابقه برای سقوط» تنها به افزایش قیمت‌ها و کاهش رشد اقتصادی خواهد انجامید. در سوی دیگر، در مکزیک و کانادا نوعی آسودگی نسبی حاکم است؛ چرا که این دو کشور از موج تازه تعرفه‌ها مستثنا شده‌اند و تنها مشمول محدودیت‌هایی هستند که در مراحل پیشین اعلام شده بود. «لوئیس دلا کایه»، اقتصاددان سرشناس حوزه تجارت در مکزیک گفت: «این خبر خوبی برای کشور ماست؛ چرا که به ما امکان می‌دهد دسترسی خود به بازار آمریکا را حفظ کنیم.»

در این میان، بسیاری از کشور‌ها همچنان در تلاش‌اند هدف نهایی ترامپ از اعمال این تعرفه‌ها را درک کنند. در برخی موارد، او از بازگرداندن کارخانه‌ها و مشاغل صنعتی به خاک آمریکا سخن گفته و خودروسازان، شرکت‌های داروسازی و دیگر تولیدکنندگان را به این اقدام فراخوانده است. اما در موارد دیگر، تعرفه‌ها را ابزاری برای تأمین مالی کاهش مالیات‌ها معرفی کرده است. این ابهام درباره مقصد نهایی سیاست‌های تجاری ترامپ، بر چگونگی واکنش کشور‌ها تأثیرگذار خواهد بود. برای نمونه، اتحادیه اروپا تاکنون واکنشی قاطع از خود نشان داده و در پاسخ به تعرفه‌های فولاد و آلومینیوم، اقدامات تلافی‌جویانه‌ای بر طیف گسترده‌ای از کالا‌ها از نوشیدنی‌ها و موتورسیکلت گرفته تا محصولات کشاورزی اعمال کرده است. با این حال، اگر مشخص شود که هدف ترامپ ایجاد توازن بیشتر در جریان تجارت است، نه صرفاً تنبیه شرکای تجاری، ممکن است اروپا نیز آماده ورود به مسیر مذاکره شود.

بسیاری از کشور‌های اروپایی همچون ژاپن و کره‌جنوبی، در موقعیتی مشابه و پرچالش یعنی وابسته به آمریکا در حوزه امنیتی؛ اما درگیر با تبعات سیاست‌های اقتصادی یک‌جانبه‌گرایانه واشنگتن قرار گرفته‌اند. این کشور‌ها اکنون با دوگانه‌ای دشوار روبه‌رو هستند: از یک سو باید ترامپ را به حفظ تعهدات نظامی ایالات متحده متقاعد کنند؛ تعهداتی که با توجه به شعار «اول آمریکا»‌ی او چندان تضمین‌شده به نظر نمی‌رسد و از سوی دیگر، باید تصمیم بگیرند که آیا در برابر سیاست‌های تجاری سخت‌گیرانه آمریکا دست به اقدامات تلافی‌جویانه بزنند یا نه.

«کرت تانگ» (Kurt Tong)، دیپلمات ارشد پیشین آمریکا و شریک مدیریتی گروه آسیا در این‌باره می‌گوید: «این کشور‌ها با یک معضل واقعی مواجه‌اند. از یک‌سو توان تحمل یک رابطه پرتنش با آمریکا را ندارند و از سوی دیگر، با آنها رفتاری ناعادلانه و تحقیرآمیز شده است. اکنون آنها باید راهی برای عبور از این تنگنای راهبردی پیدا کنند.»