با توجه به بدعهدی و عدم حسننیت طرف آمریکایی، هرگونه مذاکره مستقیم از سمت ایران غیرقابل اجراست
روز شنبه بود که سردار باقری، فرمانده کل نیروهای مسلح با اشاره به محتوای پاسخ به نامه ترامپ گفت: « امروز جهانیان شاهد هستند که او (ترامپ) علاوه بر دشمنان، با دوستان و متحدانش هم درگیر شده است. اخیرا هم نامه‌ای برای مقام معظم رهبری نوشت و پاسخ درخور خودش را هم با لحاظ تدابیر و اوامر ایشان دریافت کرد. تدابیر ایشان بر این مبنا بود که ما آغازگر جنگ نیستیم؛ هرگونه تهدید را با تمام قوا پاسخ خواهیم داد؛ به دنبال آرامش در منطقه هستیم؛ در مسئله هسته‌ای به دنبال سلاح هسته‌ای نیستیم و نیازهای ملت خودمان را در هسته‌ای دنبال می‌کنیم؛ مذاکره مستقیم نخواهیم کرد، اما مذاکره غیرمستقیم ایرادی ندارد؛ شما بدقول‌ترین و بدعهدترین طرف در مذاکرات گذشته بودید و لذا هیچ اعتمادی به شما وجود ندارد.
این پاسخ معقول و بسیار حکیمانه به این جهت است که هم مردم کشور ما و هم مردم جهان بدانند که راهبرد جمهوری اسلامی ایران، دفاع از منافع خودش و پیشرفت و حرکت به سمت افق‌های ترسیم‌شده است.
جمهوری اسلامی ایران جنگ‌طلب نیست، اما قلدری و زورگویی را نمی‌پذیرد و در مقابل آن ایستادگی خواهد کرد». همچنین سید عباس عراقچی در گفت‌وگو با تسنیم درباره انتشار برخی ادعاها مبنی بر آغاز مذاکرات غیرمستقیم ایران و آمریکا، گفت: پیشنهاد مذاکره مستقیم به دلایلی که مکرر گفته‌شده موردپذیرش ما نیست ولی ما آمادگی مذاکرات غیرمستقیم را از طریق کشور عمان داریم. وی گفت اکنون توپ در زمین آمریکاست که به پیشنهاد جمهوری اسلامی پاسخ دهد اگرچه ما عجله‌ای نداریم. عراقچی در مورد برخی اسامی که درباره مذاکره‌کنندگان مطرح می‌شود گفت هیچ‌یک از گمانه‌زنی‌هایی که انجام می‌شود صحیح نیست اما مسلم است که مسئولیت مذاکرات احتمالی با وزارت امور خارجه و مدیریت آن با وزیر امور خارجه خواهد بود.
چرا مذاکره غیرمستقیم؟
در شرایطی که بار دیگر زمزمه‌هایی درباره ازسرگیری مذاکرات میان جمهوری اسلامی ایران و ایالات‌متحده آمریکا شنیده می‌شود، انتخاب مسیر مذاکره غیرمستقیم از سوی ایران بار دیگر توجه تحلیلگران سیاسی را به خود جلب کرده است. این تصمیم در حالی اتخاذشده که تجربه‌های گذشته ازجمله برجام و تعاملات پیش و پس‌ازآن، نه‌تنها به اعتماد متقابل منجر نشده، بلکه شکاف بی‌اعتمادی میان طرفین را عمیق‌تر کرده است.
ناصر ایمانی، تحلیلگر مسائل سیاسی، در گفت‌وگو با خبرنگار سیاسی خبرگزاری فارس تصریح می‌کند که «مذاکره مستقیم زمانی معنا دارد که حداقل بخشی از مسائل بین دو کشور، به صورت صریح یا تلویحی، حل‌شده باشد». به تعبیر ایمانی، زمانی که نه دستور کار مذاکرات روشن است و نه سطحی از اعتماد میان دو طرف برقرارشده، رفتن به سمت مذاکره مستقیم نه‌تنها ثمربخش نیست بلکه می‌تواند موجب پیچیده‌تر شدن روند دیپلماتیک نیز شود.
به گزارش فارس از نگاه تحلیلگران، آنچه امروز به عنوان مذاکره غیرمستقیم میان ایران و آمریکا مطرح می‌شود، درواقع مرحله‌ای برای سنجش نیت واقعی طرف مقابل و تعریف چارچوب روشن مذاکرات است. همان‌طور که ایمانی نیز اشاره می‌کند، این روش «به طرفین فرصت می‌دهد تا هم دستور کار مذاکرات را شفاف کنند و هم میزان اعتماد به یکدیگر را بسنجند».
اما چرا پس از سال‌ها تجربه مذاکره مستقیم، ایران امروز بار دیگر به مسیر غیرمستقیم بازگشته است؟ پاسخ این پرسش را باید در تجربه تلخ اجرای ناقص برجام از سوی غرب جست‌وجو کرد. توافقی که ایران در آن به تعهدات خود عمل کرد، اما طرف غربی، به‌ویژه ایالات‌متحده، با خروج از توافق در دوره ریاست‌جمهوری ترامپ و بی‌عملی اروپا در دوره پس‌ازآن، عملاً اعتبار دیپلماسی را نزد ایران زیر سؤال بردند. به همین دلیل است که ایمانی تأکید دارد «ایران از مذاکره مستقیم هیچ ترسی ندارد، اما تجربه نشان داده که این مسیر بدون ضمانت اجرایی، ثمری ندارد».
احتیاط هوشمندانه در برابر بدعهدی
از سوی دیگر، طرف آمریکایی نیز در مواضع رسمی خود بارها موضوعاتی را به عنوان پیش‌شرط یا اهداف مذاکرات مطرح کرده که به باور مقامات ایرانی، قابل‌پذیرش نیست. مسائلی چون پایان صنعت هسته‌ای، توقف کامل برنامه موشکی و پهپادی ایران، خروج از منطقه و موارد مشابه، اساساً از دید تهران، از دایره مذاکره خارج هستند. در این چارچوب، مذاکره مستقیم در فضایی که حتی بر سر موضوع گفت‌وگو هم اجماع وجود ندارد، تنها به بن‌بست منتهی خواهد شد.بر این اساس، آنچه امروز از سوی ایران اتخاذشده، نه یک عقب‌نشینی که نشانه‌ای از احتیاط هوشمندانه در مواجهه با بازیگری است که سابقه بدعهدی دارد. همان‌گونه که ایمانی می‌گوید، «اقدام ایران عقلانی است، چراکه دستور کار روشن نیست و میزان اعتماد به‌شدت پایین است».با توجه به روند فعلی، به نظر می‌رسد مذاکرات غیرمستقیم نقش یک مرحله مقدماتی را ایفا می‌کند تا در صورت حصول توافق بر سر موضوعات و ایجاد حداقلی از اعتماد، زمینه برای ورود به مذاکره مستقیم فراهم شود. در غیر این صورت، هرگونه گفت‌وگوی بی‌برنامه و مستقیم، تنها موجب تشدید بی‌اعتمادی خواهد شد.
تشدید بی‌اعتمادی؛ مانع اصلی بازگشت به مذاکره مستقیم
کارشناسان دیگر نیز بر نقش کلیدی بی‌اعتمادی تأکید دارند. امیرعلی ابوالفتح، کارشناس مسائل آمریکا، با اشاره به تجربه‌های گذشته جمهوری اسلامی در تعامل با واشنگتن، عنوان می‌کند: «در شرایط کنونی، جمهوری اسلامی به‌شدت به آمریکا و شخص ترامپ بدبین است و این بدبینی، مذاکره مستقیم را به گزاره‌ای نامطلوب تبدیل کرده است.»او با یادآوری پاسخ ایران به نامه رئیس‌جمهور آمریکا تأکید می‌کند: «در این پاسخ به‌روشنی قیدشده بود که شما بدعهدترین طرف مذاکراتی ما در گذشته بوده‌اید. همین موضوع نشان می‌دهد که ایران، به‌ویژه نسبت به دولت ترامپ، هیچ اعتمادی برای آغاز دور تازه‌ای از مذاکرات مستقیم ندارد.»ابوالفتح بر نقش تعیین‌کننده تجربه برجام در شکل‌گیری این فضای بی‌اعتمادی اشاره کرده و می‌گوید: «این توافق در دوره اوباما امضا شد، اما دولت ترامپ بدون هیچ هزینه‌ای آن را نقض کرد. حتی در روزهای اخیر نیز دولت آمریکا از قراردادی تجاری که خود ترامپ امضا کرده بود، خارج شده است. چنین رفتارهایی نشان می‌دهد که حتی امضای رئیس‌جمهور آمریکا هم برای هیچ دولتی الزام‌آور نیست.»
راهبردی عقلانی برای عبور از بی‌اعتمادی
رویکرد ایران در پیگیری مذاکره غیرمستقیم با ایالات‌متحده، برخاسته از تجربه گذشته و بر پایه عقلانیت دیپلماتیک است. در شرایطی که همچنان دستور کار روشنی در میان نیست و سطح اعتماد در پایین‌ترین حالت ممکن قرار دارد، مذاکره غیرمستقیم بهترین گزینه برای مدیریت فرآیند دیپلماتیک و اجتناب از شکست زودهنگام مذاکرات به شمار می‌رود.در این مسیر، تعیین چارچوب مشخص، دریافت تضمین‌های اجرایی و عبور از مرحله بی‌اعتمادی، سه گام کلیدی خواهند بود که تنها از مسیر دیپلماسی مرحله‌بندی شده قابل تحقق‌اند.
همچنین به گزارش ایرنا، ابراهیم رضایی با اشاره به دیدار روز دوشنبه ۱۸ فروردین ماه هیئت پارلمانی ایران و نایب‌رئیس مجلس ارمنستان در حاشیه اجلاس اتحادیه بین‌المجالس جهانی در ازبکستان،گفت: حمیدرضا حاجی بابایی، نایب مجلس شورای اسلامی در این دیدار، ارمنستان را شریک راهبردی و کشوری مهم برای جمهوری اسلامی ایران برشمرد و گفت که روابط دو کشور استراتژیک و تاریخی است. وی افزود: رئیس هیئت پارلمانی اعزامی جمهوری اسلامی به تاشکند به وضعیت منطقه قفقاز اشاره کرد و گفت: ایران با هرگونه تغییر مرزها در منطقه و دخالت بیگانگان مخالف است. عضو هیئت پارلمانی جمهوری اسلامی ایران در تاشکند اضافه کرد: نایب‌رئیس مجلس شورای اسلامی به فرهنگ مشترک ایران و ارمنستان اشاره و تأکید کرد که باید از فرصت‌های اقتصادی به نفع هر دو کشور استفاده کنیم و بر اتمام ماجراجویی‌های منطقه‌ای توسط قدرت‌ها تأکید کردند. رضایی درباره موضوع مذاکرات و تأکید جمهوری اسلامی ایران بر مذاکره عادلانه اظهار کرد: حاجی بابایی یادآور شد که با زور و فشار مذاکره امکان‌پذیر نیست و ازآنجاکه آمریکا پیش از این در برجام پیمان‌شکنی کرد، مذاکره مستقیم با آمریکا را رد کردیم. اما برای امنیت منطقه مذاکره غیرمستقیم را پذیرفتیم. البته مشروط بر اینکه آمریکا به تروریسم اقتصادی علیه ملت ایران پایان دهد.
وی بابیان اینکه نایب‌رئیس مجلس شورای اسلامی به حرکت در چارچوب صلح جهانی تأکید دارد، یادآور شد: حاجی بابایی تأکید کرد اگر شرارتی از سوی آمریکا یا نیروی نیابتی آن‌ها یعنی رژیم صهیونیستی رخ دهد، پاسخ محکم از سوی ایران خواهند دید. عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس با اشاره به سخنان نایب‌رئیس مجلس ارمنستان در این دیدار، تأکید کرد: او گفت که روابط نزدیکی با ایران داریم و روابط مردم دو کشور گرم و صمیمی است. همچنین به حضور ارمنی تبارها در شهرهای مختلف ایران اشاره کردند که در صلح و آرامش زندگی می‌کنند و قدردان این موضوع شدند. رضایی گفت: هاکوب آرشاکیان، ایران را همسایه کلیدی این کشور برشمرد و از توسعه روابط مبادلات اقتصادی استقبال کرده و گفت که با توجه به اینکه ایران عضو ناظر در اتحادیه اوراسیاست، این اتحادیه ظرفیت مناسبی برای گسترش روابط تجاری در خصوص فلسطین دارد. وی اضافه کرد: نایب‌رئیس مجلس ارمنستان همچنین گفت که ما از تشکیل کشور مستقل فلسطینی حمایت می‌کنیم و آن را به رسمیت می‌شناسیم و به تمامیت ارضی ایران به عنوان مسئله حیاتی ارمنستان، احترام می‌گذاریم. عضو هیئت پارلمانی ایران حاضر در تاشکند درباره بخش پایانی سخنان آرشاکیان، گفت: در ارتباط با مذاکرات صلح با آذربایجان هم گفت که این مذاکرات را به نتیجه رساندیم و آمادگی امضای اسناد صلح را داریم اما طرف آذری مانع‌تراشی می‌کند.
source