همشهری‌آنلاین – مجید جباری: تالاب کوهستانی گهر، نگین درخشان زاگرس در آستانه ثبت در کنوانسیون بین‌المللی رامسر قرار گرفته است. این تالاب زیبا با طبیعت بکر و چشم‌اندازهای مسحورکننده‌اش، سال‌هاست پناهگاه گونه‌های نادر گیاهی و جانوری است. اما در سال‌های اخیر، ورود رسوب به حوضه آبریز و حضور بی‌رویه گردشگران و عوامل انسانی در اطراف دریاچه، شرایط زیستی این تالاب را به مخاطره انداخته و تعادل طبیعی آن را مختل کرده است. این روند، زنگ خطر جدی را برای یکی از ارزشمندترین زیست‌بوم‌های کوهستانی کشور به صدا درآورده است. اکنون تلاش‌های گسترده‌ای از سوی مسئولان محیط زیست کشور، به‌ویژه اداره کل حفاظت محیط زیست لرستان در جریان است تا تالاب کوهستانی گهر به عنوان یک تالاب بین‌المللی در فهرست رامسر به ثبت برسد؛ اقدامی که می تواند شرط لازم و نه کافی برای حفاظت پایدار از این اکوسیستم حساس در منطقه باشد.
معاون محیط زیست دریایی و تالاب های سازمان حفاظت محیط زیست با اشاره به ثبت این تالاب در کنوانسیون بین المللی رامسر می‌گوید:« مراحل ثبت دریاچه گهر درحال پیگیری و در دستور کار سازمان است و برای رفع موانع و مشکلات ثبت این دریاچه ارزشمند به عنوان تالاب بین‌المللی پیگیری های لازم را انجام خواهیم داد.تالاب گهر از نظر ویژگی‌های اکولوژیک، تنوع زیستی و اهمیت زیستگاهی، واجد شرایط ثبت در کنوانسیون رامسر است. اقدامات لازم لازم برای تکمیل مستندات علمی و ارزیابی‌های میدانی آغاز شده و در آینده نزدیک این تالاب در فهرست بین‌المللی قرار می‌گیرد.»
شرایط شکننده و حساس «گهر»
احمدرضا لاهیجان زاده در گفت‌وگو با همشهری‌آنلاین ادامه می‌دهد:«با توجه به وضعیت اکولوژیکی شکننده و حساس دریاچه گهر از جمله عوامل طبیعی چون، ورود رسوبات به بستر و حوضه آبریز دریاچه و همچنین عوامل انسانی چون حضور خارج از ظرفیت تحمل در اطراف دریاچه ، روند پیری این دریاچه سرعت گرفته است. به تازگی از این دریاچه دیدن کردم و قرار شد، پس از ارزیابی روش های کنترلی و اصلاحی انتقال رسوبات به مخزن تالاب گهر، برنامه های بیومکانیکی فازبندی شده طی 2 سال متوالی با حمایت مالی معاونت محیط زیست دریایی و تالاب های سازمان حفاظت محیط زیست کشور به اجرا درآید.»
او با اشاره به اینکه سازمان محیط زیست همه توان خود را برای حفاظت بهتر از این زیستگاه طبیعی به کار خواهد گرفت، تصریح می‌کند:« در صورت کنترل موارد ناشی از ورود رسوبات به بستر و حوضه آبریز دریاچه وهمچنین با اقدامات کارشناسی می توان این دریاچه زیبا را سالها زنده نگه داشت.»
مسیر منسجم حفاظت از تالاب
کنوانسیون رامسر، قدیمی‌ترین معاهده بین‌المللی محیط زیستی در حوزه حفاظت از تالاب‌هاست که در سال ۱۹۷۱ در شهر رامسر ایران تصویب شد. هدف این کنوانسیون، حفاظت و بهره‌برداری خردمندانه از تالاب‌های مهم جهان است.ثبت تالاب گهر در این فهرست می‌تواند مسیر حفاظت منسجم تری از این زیست‌بوم ارزشمند را هموار کند. همچنین، ثبت بین‌المللی آن سبب جلب توجه نهادهای بین‌المللی و سرمایه‌گذاران برای توسعه گردشگری پایدار خواهد شد. کارشناسان مدیریت تالاب‌ها معتقدند که عضویت در کنوانسیون رامسر با اینکه می‌تواند شرط لازم حفاظت از تالاب‌هاست، اما این شرط، کافی نیست.
کارشناس مدیریت تالاب‌ها و مدیر سابق طرح ملی حفاظت از تالاب‌های ایران در این باره می‌گوید:« ثبت دریاچه کوهستانی گهر در فهرست کنوانسیون بین المللی رامسر اتفاق خوبی برای دریاچه گهر خواهد بود.با ثبت دریاچه گهر در این کنوانسیون، حمایت های فنی و مالی که معمولا از تالاب های عضو به عمل می‌آید. همچنین وضعیت تالاب‌ها به صورت دوره ای پایش و به روز می‌شود و حتی در صورتی‌که تالابی شرایط مناسب نداشته و یا در حال تخریب باشد، در فهرست مونترو (فهرست قرمز تالاب‌های ثبت شده در معاهده رامسر که با خطر نابودی روبه‌رو هستند) قرار می گیرد.
عضویت در کنوانسیون رامسر کافی است؟
علی ارواحی در گفت‌وگو با همشهری آنلاین می افزاید: «با ثبت دریاچه گهر در کنوانسیون رامسر،جذب اعتبارات افزایش می یابد و مزیت بیشتری را برای حفاظت از این پهنه آبی ارزشمند ایجاد می‌کند. با این حال اما متاسفانه تالاب های زیادی در کشور داریم که رامسر سایت هستند اما حال خوبی ندارند. مثل پریشان، هامون، گاوخونی ، بختگان، ارومیه و…. در واقع صرف اینکه تالاب در کنوانسیون رامسر ثبت شود، شرط لازم است اما شرط کافی برای حفاظت نیست.»
این متخصص مدیریت تالاب‌ها به انباشت رسوبات در تالاب گهر اشاره می‌کند و می‌افزاید: «اتفاقی که انباشت رسوب‌ها در تالاب‌ها از جمله تالاب گهر رقم می زنند باعث می شوند حجم مخزن تالاب یا دریاچه کاهش پیدا کند. وقتی به تدریج این رسوبات وارد تالاب می شوند، حجم مخزنی که تالاب ظرفیت آب را می تواند در خود نگه دارد، کم شده و نفوذ آب از تالاب به آب های زیرزمینی کاهش می یابد. ضمن اینکه چون آب کمتری را در خود جا داده و تبخیر سطحی هم اتفاق می‌افتد، شرایط خشکیدگی تالاب تسریع می شود.»
ارواحی به راهکارهای لازم برای جلوگیری از ورود رسوبات به بستر و حوضه آبریز دریاچه گهر می‌گوید: «طرح های آبخیزداری باید دربالادست تالاب انجام شود و با استفاده از تله‌های رسوب گیر از ورود رسوبات به تالاب ها جلوگیری به عمل آید.»
گهر، نادرترین دریاچه طبیعی کشور
دریاچه (تالاب) گهر، یکی از زیباترین و بکرترین دریاچه‌های کوهستانی ایران، در قلب رشته‌کوه اشترانکوه و در محدوده منطقه حفاظت‌شده لرستان واقع شده است. این دریاچه در ارتفاع حدود ۲۳۶۰ متری از سطح دریا قرار دارد و از جمله نادرترین دریاچه‌های طبیعی کشور به شمار می رودکه بدون دخالت انسانی و بر اثر زمین‌لغزش و فروچاله طبیعی شکل گرفته است. گهر به دلیل موقعیت خاص جغرافیایی و اقلیم کوهستانی، دارای آب زلال و سرد، چشم‌اندازهای دیدنی، و پوشش گیاهی متنوعی است که آن را به بهشتی برای طبیعت‌دوستان، کوهنوردان و پرنده‌نگران تبدیل کرده است.
این دریاچه شامل دو بخش اصلی است: گهر بزرگ (گهر بالا) و گهر کوچک (گهر پایین) که توسط یک رودخانه به یکدیگر متصل‌اند. منابع آبی آن عمدتاً از ذوب برف‌ها و چشمه‌های اطراف تأمین می‌شود. حیات وحش منطقه نیز شامل گونه‌هایی مانند بز کوهی، خرس قهوه‌ای، کبک، عقاب و انواع گیاهان دارویی و مرتعی است.
source