روز گذشته ۲۸ اردیبهشت تهران میزبان مهمانان شرکت‌کننده از ۵۳ کشور جهان در «مجمع گفت‌وگوی تهران» به‌عنوان یک فروم بین‌المللی بود؛ اجلاسی که سرنوشت و آینده منطقه را نه در اتاق‌های فکر قدرت‌های فرامنطقه‌ای، بلکه در پایتخت‌های منطقه جست‌وجو می‌کند. مرکز مطالعات سیاسی و بین‌المللی وزارت خارجه به‌عنوان مجری این نشست، مهمانانی را از کشورهای مختلف، شامل وزرا و سفرای عرب خلیج فارس، نمایندگان سازمان ملل، منطقه قفقاز و… برای همفکری درخصوص رایزنی درباره آینده خاورمیانه گرد هم آورده است.
به گزارش دنیای اقتصاد، البته حواشی مجمع روز گذشته از خود آن خبرسازتر و مهم‌تر بود؛ سید عباس عراقچی، وزیر امور خارجه در حاشیه این نشست با بیان اینکه «احتمالا زمان دور بعدی مذاکرات غیرمستقیم با آمریکا به‌زودی مشخص خواهد شد» اعلام کرد که در دیدار با وزیر خارجه عمان پیام مکتوبی از سوی آمریکا دریافت نکرده است. حضور وزیر خارجه عمان در تهران این شائبه را ایجاد کرده بود که وی حامل پیام مکتوب رئیس‌جمهور آمریکا به ایران است که در روزهای گذشته محل گمانه‌زنی‌های رسانه‌ای بوده است.
عراقچی در ادامه تاکید کرد که در دیدار با بدر البوسعیدی، وزیر خارجه سلطان‌نشین عمان، در مورد مسائل دوجانبه، منطقه‌ای و مذاکرات غیرمستقیم ایران و آمریکا صحبت و آخرین وضعیت را مرور کرده است.
وی افزود: «احتمالا زمان دور بعدی مذاکرات به‌زودی مشخص خواهد شد، روز آن تقریبا مشخص است ولی باید قطعی شود و احتمالا به‌زودی اعلام می‌شود.» با توجه به اظهارات استیو ویتکاف، فرستاده آمریکا در امور خاورمیانه، در گفت‌وگو با «ای‌بی‌سی»، دور پنجم در اروپا برگزار می‌شود.
هم‌زمان یک منبع آگاه تایید کرد که دور جدید مذاکرات ایران و آمریکا هفته آینده در ایتالیا برگزار خواهد شد. ویتکاف همچنین گریزی به بحث غنی‌سازی زد و مدعی شد: «غنی‌سازی اورانیوم» یک «خط قرمز بسیار بسیار روشن» برای دولت ترامپ است. وی افزود: «ما نمی‌توانیم چنین چیزی را بپذیریم. چون غنی‌سازی زمینه‌ساز تسلیحاتی شدن است.» این ادعای ویتکاف با واکنش عراقچی مواجه شد و وزیر خارجه گفت: «فکر می‌کنم ایشان از واقعیت‌های مذاکراتی کاملا به دور است و غنی‌سازی در ایران ادامه پیدا می‌کند.»
مجید تخت‌روانچی، معاون سیاسی وزیر خارجه، هم در حاشیه نشست تاکید کرد که ما در مورد کنسرسیوم هسته‌ای صحبتی نکرده‌ایم، ولی ایده‌هایی در این زمینه مطرح شده است. تخت‌روانچی در جمع خبرنگاران گفت: «اگر کار به جلو برود و این موضوع به صورت جدی مطرح شود ممکن است آن را بررسی و نظر خود را بیان کنیم.» همچنین در حاشیه مجمع گفت‌گوی تهران نشستی با حضور وزیران خارجه ایران، عمان و قطر برگزار شد.
به گفته کارشناسان، این مجمع با توجه به تعداد مهمانان شرکت‌کننده در آن، بستری بی‌نظیر برای دیپلماسی غیررسمی فراهم می‌کند. این رویداد با ۴۰ پنل تخصصی، پخش زنده جلسات و پوشش ۵۰ رسانه خارجی، نقش ایران را به‌عنوان کنشگری مسوول و پیشرو در دیپلماسی منطقه‌ای و جهانی برجسته کرده و فضایی برای اجماع و تبیین نظم نوین منطقه‌ای ایجاد می‌کند.
مخابره پیام سیاست خارجی دولت چهاردهم
مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهور ایران، در افتتاحیه این نشست با بیان اینکه پیام سیاست خارجی دولت چهاردهم را برادر من آقای ظریف نوشتند و فرستادیم، گفت: «متاسفانه این پیام از طرف غرب پذیرفته نشد. هدف ما این بود که به سمت همه دست دوستی و رفاقت را دراز کنیم. آن‌ها می‌خواهند در دنیا علیه ایران ذهنیت ایجاد کنند تا کشورهای منطقه را به تقابل بکشانند.»
پزشکیان در خصوص سیاست‌های ترامپ در قبال منطقه و ایران توضیح داد: «آمریکا نفت منطقه ما را می‌برد و به ما اسلحه می‌دهد تا ما در منطقه با هم بجنگیم تا کشورهای منطقه از رشد و توسعه عقب بمانند، پس به منطقه می‌آید و ایران را تهدید معرفی می‌کند و به سایر کشورهای منطقه سلاح می‌فروشد و پولش را هم می‌برد و چیزی برای منطقه نمی‌ماند و نتیجه عملکرد او، ایجاد جنگ بین کشورهای منطقه خواهد بود.»
رئیس دولت چهاردهم راه‌حل مقابله با این سیاست آمریکا را وفاق، اتحاد و پیوند کشورهای منطقه دانست و افزود که توسعه باید در خاورمیانه شکل بگیرد. رئیس‌جمهور درباره چگونگی جلوگیری از جنایات رژیم صهیونیستی، بیان کرد: «پیش از این به سران کشورهای منطقه اعلام کردم که باید همه کشورها صدای واحد داشته باشند و از حقوق انسان‌های منطقه دفاع کنند و کل منطقه در برابر تجاوز بایستد. ما باید ید واحده شویم.»
وی در خصوص گفت‌وگوی غیرمستقیم ایران با آمریکا، با تاکید بر این مساله که طبق NPT ما حق داریم تحقیقات صلح‌آمیز هسته‌ای داشته باشیم و از آن استفاده کنیم، گفت: «ما برای کشاورزی، صنعت و پزشکی به این علم نیاز داریم. چه کسی گفت است آن‌ها حق دارند مانع رشد کردن و علم داشتن کشورها شوند و جلوی مسیر آن را بگیرند؟»
پزشکیان با اشاره به اینکه می‌گویند ایران نباید سلاح هسته‌ای داشته باشد، تاکید کرد: «ما قرار نیست سلاح هسته‌ای تولید کنیم، چون این فتوای رهبر انقلاب است. ترامپ گفته ایران نباید سلاح هسته‌ای داشته باشد. می‌توانند بیایند و بر این امر نظارت داشته باشند، زیرا قرار نیست ما سلاح هسته‌ای تولید کنیم.»
خواهان توافقی عادلانه هستیم
سیدعباس عراقچی، وزیر خارجه ایران، نیز در مراسم افتتاحیه این فروم بین‌المللی، با تاکید بر اینکه «جمهوری اسلامی ایران شریکی مطمئن و همکاری قابل‌اتکا برای منطقه و تمامی کشورها و ملت‌های آن خواهد بود» درباره مذاکرات با آمریکا گفت: «ما خواهان توافقی عادلانه و متوازن و در چارچوب معاهده‌عدم اشاعه هستیم.» وزیر خارجه تاکید کرد در همین راستا، ایران آمادگی دارد در صورت مشاهده اراده واقعی و رویکردی مستقل از سوی طرف‌های اروپایی، فصل تازه‌ای در روابط خود با اروپا آغاز کند.
به گفته رئیس دستگاه دیپلماسی، ایران در دولت پزشکیان مسیر سیاست خارجی خود را در سه محور بنیادین تعریف کرده است که شامل تعامل حداکثری با همسایگان، گسترش همکاری با کنشگران نوظهور و کشورهای جنوب جهانی، و برقراری توازن در روابط با بلوک‌های قدرت جهانی در شرق و غرب عالم است. عراقچی با اشاره به اینکه دولت چهاردهم بر سیاست همسایگی تاکید دارد، گفت: «امروز شاهدیم که ایران و همسایگانش، از خلیج فارس تا آسیای مرکزی، پس از سال‌ها فرازونشیب، در مسیر تفاهم، همکاری و دوستی حرکت می‌کنند.»
به گفته وزیر خارجه ایران، امروز برای نخستین بار پس از دهه‌ها، این فرصت تاریخی پدید آمده است که ابتکار عمل در تحولات منطقه‌ای، به‌جای بازیگران بیرونی، در دستان خود کشورهای منطقه قرار گیرد.
روابط با اروپا منجمد است
از دیگر سخنرانان این نشست سیدکمال خرازی، رئیس شورای روابط خارجی ایران بود که در پاسخ به سوالی درباره ابتکار همکاری ایرانی و عربی گفت: «هدف از این گفت‌وگو درک و فهم متقابل برای حل مسائل منطقه است. برای حل اختلافات باید گفت‌وگو کرد. تاکنون همه گفت‌گوها مثبت بوده است.» همچنین خرازی با اشاره به اینکه روابط ما با اروپا منجمد است، افزود: «اما این بدین معنا نیست که ما به دنبال بهبودی روابطمان با آن‌ها نیستیم.»
سعید خطیب‌زاده، معاون وزیرخارجه و رئیس مرکز مطالعات سیاسی و بین‌المللی وزارت امور خارجه ایران، نیز در ابتدای این نشست ابراز امیدواری کرد که بتوان در این نشست مفهوم شریف وفاق را فراتر از مرزهای ملی گسترش دهیم و آن را به پایه‌ای تازه برای مناسبات منطقه‌ای بدل سازیم.
خوش‌بینی به رویکرد جدید واشنگتن
بدر البوسعیدی، وزیر خارجه عمان، به عنوان دیگر سخنران روز نخست مجمع گفت‌وگوی تهران، گریزی به مذاکرات ایران و آمریکا زد و تاکید کرد: «چیزی که در ماه‌های اخیر باعث امیدواری و خوش‌بینی من شده، ظهور برخی نشانه‌ها از شکل‌گیری یک رویکرد جدید در واشنگتن است. شخصا براساس مشاهداتم از برخی تصمیمات اخیر، احساس می‌کنم ایالات متحده ممکن است در حال توسعه یک سیاست جدید باشد.» او افزود: «مصاحبه‌هایی که روز گذشته انجام شد، حاکی از این بودند که تماس‌هایی میان دولت آمریکا و جنبش حماس وجود داشته است.»
این مقام عمانی در ادامه اطمینان داد که دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، توانایی و اراده لازم برای برقراری صلح را دارد و گفت: «این به‌خودی‌خود نشان می‌دهد که حتی در این وضعیت هولناک که با ویرانی عظیمی همراه است، میل تازه‌ای برای آغاز گفت‌وگو وجود دارد؛ گفت‌وگویی که همگی می‌دانیم ضروری است، حتی اگر تل‌آویو همچنان امیدوار باشد بتواند با تشدید درگیری نظامی مانع از آن شود.» البوسعیدی در ادامه با اشاره به اینکه گفت‌وگو در این زمینه آسان نیست، تاکید کرد که عمان به مسیر سخت گفت‌وگو پایبند است.
دیگر سخنرانان نشست
نچیروان بارزانی، رئیس اقلیم کردستان عراق، هم در نشست تهران با بیان اینکه «عراق می‌تواند در آینده منطقه نقش مهمی را ایفا کند» تاکید کرد: اجازه نخواهیم داد اقلیم کردستان عراق یک خطر برای همسایگانمان، به‌خصوص ایران محسوب شود.
حکمت حاجی‌اف، دستیار رئیس‌جمهور آذربایجان، گفت که پس از سفر بسیار موفقیت‌آمیز رئیس‌جمهور پزشکیان به آذربایجان، روابط تهران و باکو وارد مرحله تازه‌ای شده است.
سراج‌الدین مهرالدین، وزیر خارجه تاجیکستان، نیز در این نشست گفت که ما خواهان آتش‌بس فوری در غزه و خواهان تشکیل دولت مستقل فلسطینی با پایتختی بیت‌المقدس هستیم. وی بر همکاری کشورهای منطقه برای تحقق امنیت دسته‌جمعی تاکید کرد.
امیر خان متقی، سرپرست وزارت خارجه افغانستان هم که در این نشست حضور داشت، در پنلی در مجمع گفت‌وگوی تهران با بیان اینکه «وظیفه شرعی ما به عنوان یک مسلمان است که به مسلمانی که از تشنگی رنج می‌برد، کمک کنیم»، گفت: «وظیفه شرعی خود می‌دانیم که به مردم تشنه آب برسانیم.»
متقی تاکید کرد که حتی اگر قرارداد هیرمند هم نبود آن‌ها به وظیفه خود در مورد مساله آب توجه می‌کردند. وی در ادامه نیز گفت که ایران در طول ۴۰ سال گذشته به خاطر تحولات در افغانستان میزبان مهاجران افغانستانی بوده و ما این لطف ایران را فراموش نمی‌کنیم.
source