تحریم انسانیت و عقلانیت

نخستین روز خرداد، یادآور شروع تحریم اقتصادی ایران از سوی دولت آمریکا در سال ۱۳۵۹ است. البته این تاریخ، آغاز خصومت دولت آمریکا با ملت ایران نیست، چه این‌که سال‌ها پیش از آن، در کاپیتالاسیون یا در تحمیل برنامه‌های اقتصادی ضد تولید به نام انقلاب سفید، به اعتبار و اقتصاد ملت و دولت ایران لطمه‌های زیادی واردشده بود. در طول چهار دهه اخیر، تحریم‌های اقتصادی و سیاسی آمریکا علیه ایران به یکی از ابزارهای اصلی واشنگتن برای اعمال فشار بر تهران تبدیل‌شده است. اما این سیاست تحریمی، به‌رغم گستردگی و شدت، نه‌تنها به اهداف ادعایی آمریکا دست نیافته، بلکه از نگاه بسیاری از تحلیل‌گران و ناظران بی‌طرف، منطقی ضعیف، غیرمنصفانه و حتی متناقض دارد.
یکی از اصلی‌ترین ویژگی‌های این تحریم‌ها، دوگانگی رفتاری آمریکا درصحنه بین‌الملل است. درحالی‌که ایران به دلایلی چون فعالیت‌های منطقه‌ای یا برنامه هسته‌ای هدف تحریم قرارگرفته، کشورهای دیگری با سوابق وحشتناک در رفتارهای غیرانسانی، نسل‌کشی، کودک کشی، اعمال ضد حقوق بشری و بی‌ثبات‌سازی منطقه، نه‌تنها تحریم نمی‌شوند، بلکه از کمک‌های نظامی و اقتصادی آمریکا بهره‌مندند. این برخورد گزینشی، مشروعیت بین‌المللی تحریم‌ها را زیر سؤال برده و آن‌ها را صرفا به ابزاری سیاسی برای پیشبرد منافع خاص آمریکا تبدیل کرده است.
از سوی دیگر، تأثیرات تحریم‌ها بیش از آنکه دولت‌ها را تحت‌فشار قرار دهد، مردم عادی را هدف گرفته است. محدودیت در واردات دارو، تجهیزات پزشکی و مواد اولیه حیاتی، باعث آسیب‌پذیری جدی اقشار آسیب‌پذیر جامعه شده و به‌ویژه در دوران کرونا، آثار غیرمستقیم تحریم‌ها بر مردم، به‌روشنی قابل‌مشاهده بود. دولتمردان آمریکا معمولا در کنار آن‌که از مخالفت با حاکمیت می‌گویند، خود را همراه ملت ایران نشان می‌دهند و مانند روز آشکار است که دروغ می‌گویند.
تحریم‌ها همچنین از منظر کارآمدی و اثربخشی سیاسی نیز شکست‌خورده‌اند. تجربه چند دهه گذشته نشان داده که فشار خارجی نه‌تنها به تغییر رفتار-بخوانید شکست مقاومت ایرانیان- منجر نشده، بلکه موجب تقویت انسجام داخلی و افزایش بدبینی مردم نسبت به نیت واقعی قدرت‌های غربی شده است. این در حالی است که در برخی ادوار، نظیر برجام در سال ۲۰۱۵ یا همین روزها، مسیر گفت‌وگو و تعامل باز بوده است. بااین‌حال، خروج یک‌جانبه آمریکا از برجام و بازگشت تحریم‌ها، اعتماد عمومی به تعهدات غرب را به‌شدت تضعیف کرده است.
از منظر حقوق بین‌الملل نیز تحریم‌های یک‌جانبه، بدون پشتوانه شورای امنیت، همواره محل تردید بوده‌اند. نقض اصل حاکمیت ملی و فشارهای اقتصادی تحمیلی، با اصول بنیادین منشور ملل متحد در تعارض قرار دارد.