اُزمپیک چگونه به کاهش وزن کمک می‌کند؟ آیا افراد غیردیابتی هم می‌توانند از آن استفاده کنند؟

همه‌ی ما می‌دانیم کاهش وزن چقدر دشوار است. حتی با تغذیه‌ی سالم، فعالیت بدنی منظم و مدیریت استرس، پیشرفت گاهی متوقف می‌شود، به‌ویژه اگر تداوم نداشته باشیم. اما دارویی ضد دیابت به‌نام «اُزمپیک» (Ozempic)، برای بسیاری معادله را تغییر داده و کاهش وزن را ساده‌تر و دست‌یافتنی‌تر نشان داده است.

به گزارش انتخاب و به نقل از انلی مای هلث؛ اگر این نخستین‌بار است که نام این «داروی معجزه‌آسای کاهش وزن» را می‌شنوید، جای درستی آمده‌اید. با کمک دکتر پوجا پیلای، متخصص داخلی و دیابت‌شناس  به رایج‌ترین سؤالات درباره‌ی اُزمپیک پاسخ می‌دهیم — از نحوه‌ی عملکرد و میزان اثربخشی گرفته تا عوارض جانبی احتمالی که باید مراقب‌شان باشید.

اُزمپیک چیست و چگونه عمل می‌کند؟ کاربرد اصلی آن چیست؟

اُزمپیک که با نام علمی «سماگلوتید» (semaglutide) شناخته می‌شود، دارویی است که عمدتاً برای کمک به افراد مبتلا به دیابت نوع ۲ جهت کنترل قند خون تجویز می‌شود. این دارو به‌صورت تزریق هفتگی ارائه می‌شود و با تقلید از هورمونی طبیعی به‌نام GLP-1 (پپتید شبه‌گلوکاگون ۱) در بدن عمل می‌کند. این هورمون باعث ترشح بیشتر انسولین در پاسخ به افزایش قند خون شده، سرعت تخلیه‌ی غذا از معده را کاهش داده و اشتها را کم می‌کند.

بنابراین، اُزمپیک نه‌تنها به کنترل قند خون کمک می‌کند، بلکه در برخی افراد، موجب کاهش وزن نیز می‌شود. دکتر پیلای اضافه می‌کند که امروزه بسیاری از پزشکان، حتی برای افراد غیر‌دیابتیِ دارای اضافه‌وزن یا چاقی نیز از اُزمپیک استفاده می‌کنند.

البته باید توجه داشت که اُزمپیک زمانی بیشترین اثر را دارد که در کنار رژیم غذایی سالم و ورزش منظم استفاده شود. مانند هر داروی دیگری، عوارض جانبی نیز دارد؛ بنابراین، قبل از شروع، حتماً با پزشک مشورت کنید.

اُزمپیک چگونه به کاهش وزن کمک می‌کند؟ آیا افراد غیردیابتی هم می‌توانند از آن استفاده کنند؟

همان‌طور که گفته شد، کاربرد اصلی اُزمپیک در درمان دیابت نوع ۲ است. اما در سال‌های اخیر، به‌عنوان داروی کاهش وزن نیز محبوبیت یافته است. دلیل آن این است که اُزمپیک احساس سیری را طولانی‌تر کرده و اشتها را کاهش می‌دهد.

به گفته‌ی دکتر پیلای، این دارو حرکت غذا در معده را کند می‌کند، به‌طوری که فرد کمتر غذا می‌خورد، بدون اینکه احساس گرسنگی شدید داشته باشد. همچنین با تأثیر بر سیگنال‌های مغزی مرتبط با گرسنگی، به کاهش طبیعی حجم وعده‌های غذایی کمک می‌کند.

مطالعه‌ای در سال ۲۰۲۲ که در JAMA Network منتشر شد، نشان داد افرادی که سماگلوتید (با نام‌های تجاری Ozempic و Wegovy) مصرف کردند، حتی خارج از محیط آزمایشگاهی نیز کاهش وزن قابل‌توجهی داشتند. این مطالعه که روی ۱۷۵ فرد دارای اضافه‌وزن یا چاقی انجام شد، نشان داد شرکت‌کنندگان به‌طور متوسط در ۳ ماه ۶٪ و در ۶ ماه حدود ۱۱٪ از وزن خود را کاهش دادند. جالب آن‌که افراد غیردیابتی بیشتر از دیابتی‌ها وزن کم کردند.

با این حال، دکتر پیلای تأکید می‌کند که اُزمپیک یک «راه‌حل جادویی» نیست و بهترین نتایج زمانی حاصل می‌شود که با رژیم و ورزش همراه باشد. همچنین به دلیل عوارض احتمالی، استفاده از آن باید تحت نظارت پزشک باشد.

اُزمپیک چگونه مصرف می‌شود؟

اُزمپیک به‌صورت تزریق هفتگی زیرپوستی استفاده می‌شود. فقط یک بار در هفته — در روزی مشخص — باید تزریق شود. این دارو در دستگاهی شبیه خودکار ارائه می‌شود که استفاده از آن در خانه آسان است. خودتان یا مراقبت‌کننده‌تان می‌توانید آن را در ناحیه شکم، ران یا بازوی بالایی تزریق کنید.

دستورالعمل استفاده‌ی دستگاه کاملاً واضح است و پزشک یا پرستار در جلسه‌ی اول به شما آموزش می‌دهد. بیشتر افراد می‌گویند تزریق آن فقط به‌اندازه‌ی یک نیشگون حس می‌شود.

می‌توانید اُزمپیک را با غذا یا بدون غذا مصرف کنید، اما بهتر است همیشه در یک روز مشخص از هفته باشد تا نظم حفظ شود. اگر دوزی را فراموش کردید، نگران نباشید؛ فقط طبق دستور پزشک، زمان تزریق بعدی را تنظیم کنید. خودکار اُزمپیک را به‌درستی نگه‌داری کرده و هرگز آن را با کسی به اشتراک نگذارید. پیگیری‌های منظم برای مصرف ایمن آن ضروری است.

اُزمپیک چه زمانی شروع به اثرگذاری می‌کند؟

همانند هر دارویی، اُزمپیک فوراً اثر نمی‌گذارد. با این حال، دکتر پیلای می‌گوید بسیاری از افراد ظرف چند هفته تغییراتی را احساس می‌کنند:

«برخی افراد کاهش قند خون یا اشتهای کمتر را در هفته‌های اول مشاهده می‌کنند. اما معمولاً ۸ تا ۱۲ هفته زمان لازم است تا کاهش وزن چشم‌گیر یا کنترل پایدار قند خون دیده شود.»

پزشک معمولاً درمان را با دوز پایین شروع می‌کند و به‌تدریج آن را افزایش می‌دهد تا بدن بهتر تطبیق پیدا کند و عوارض کاهش یابد. هر بدنی واکنش متفاوتی دارد، اما پایبندی به دارو و سبک زندگی سالم، بهترین نتیجه را خواهد داشت.

شایع‌ترین عوارض اُزمپیک چیست؟

طبق اطلاعات رسمی وب‌سایت اُزمپیک®، شایع‌ترین عوارض مصرف این دارو شامل موارد زیر است:

• تهوع

• استفراغ

• اسهال

• درد شکمی

• یبوست

در موارد نادرتر، اُزمپیک ممکن است خطر ابتلا به تومورهای تیروئیدی را افزایش دهد، از جمله نوعی سرطان به‌نام کارسینوم مدولاری تیروئید (MTC). اگرچه این ارتباط در مطالعات حیوانی دیده شده، در انسان هنوز تأیید نشده است. در صورت مشاهده‌ی علائمی مانند توده در گردن، خشونت صدا، دشواری در بلع یا تنگی نفس، فوراً به پزشک اطلاع دهید.

پانکراتیت (التهاب لوزالمعده) نیز از عوارض جدی گزارش‌شده در مصرف‌کنندگان اُزمپیک است. در یک مطالعه‌ی موردی در سال ۲۰۲۴ در مجله‌ی Cureus، مردی ۷۴ ساله با دیابت و بیماری قلبی پس از چهار سال مصرف سماگلوتید، به پانکراتیت شدید مبتلا شده و جان باخت.

با این حال، دکتر پیلای اطمینان می‌دهد که این عوارض نادر هستند، اما آگاهی از آن‌ها ضروری است. همواره قبل از شروع مصرف با پزشک مشورت کرده و هرگونه علامت غیرمعمول را گزارش دهید.

اگر مصرف اُزمپیک را به‌طور ناگهانی متوقف کنیم چه می‌شود؟

اگر مدت زیادی اُزمپیک مصرف کرده‌اید و ناگهان آن را قطع کنید، چند نکته‌ی مهم وجود دارد.

دکتر پیلای هشدار می‌دهد: «اگر اُزمپیک را ناگهان قطع کنید، در صورت ابتلا به دیابت، احتمال دارد قند خون‌تان دوباره افزایش یابد. اگر آن را برای کاهش وزن مصرف می‌کردید، ممکن است احساس گرسنگی‌تان بیشتر شده و کنترل وزن دشوارتر شود. برخی افراد حتی ممکن است دوباره وزن ازدست‌رفته را بازگردانند.»

بنابراین، قطع مصرف اُزمپیک معمولاً باعث علائم ترک نمی‌شود، اما باید این کار را فقط تحت‌نظر پزشک انجام داد. پزشک ممکن است داروی دیگری تجویز کرده یا برنامه‌ی تغذیه و ورزشی شما را تنظیم کند. هرگز بدون مشورت با پزشک، مصرف اُزمپیک را قطع نکنید.

آیا اُزمپیک را می‌توان همراه با سایر داروهای دیابت یا کاهش وزن مصرف کرد؟

پاسخ مثبت است — اما فقط در صورتی که پزشک آن را بی‌خطر بداند.

برای افراد مبتلا به دیابت نوع ۲، اُزمپیک اغلب همراه با داروهایی مانند متفورمین یا انسولین تجویز می‌شود تا کنترل قند خون بهتر انجام شود. با این حال، ترکیب اُزمپیک با سایر داروهای لاغری همیشه بی‌خطر نیست و ممکن است خطر عوارضی مانند افت قند خون یا مشکلات گوارشی را افزایش دهد.

همیشه پزشک خود را در جریان همه‌ی داروهایی که مصرف می‌کنید قرار دهید تا او بهترین و ایمن‌ترین برنامه‌ی درمانی را برایتان انتخاب کند.

وضعیت اُزمپیک و سایر داروهای کاهش وزن در هند چگونه است؟

به گفته‌ی دکتر پیلای، «نسخه‌ی تزریقی اُزمپیک هنوز به‌طور گسترده در هند در دسترس نیست، اگرچه شکل خوراکی آن برای درمان دیابت در بازار موجود است. نسخه‌ی تزریقی، که برای دیابت و کاهش وزن استفاده می‌شود، مجوز دریافت کرده اما به‌دلیل مشکلات عرضه، با تأخیر مواجه شده است.»

نسخه‌های ژنریک در یکی دو سال آینده در راه هستند و شرکت‌های دارویی هندی در حال آماده‌سازی برای توزیع گسترده‌تر آن‌اند.

در حال حاضر، سماگلوتید تحت سه نام تجاری در ایالات متحده تأیید شده است:

• Ozempic®

• Wegovy®

• Rybelsus®

که هر یک کاربرد و دوز متفاوتی دارند.

جمع‌بندی

اُزمپیک دیدگاه بسیاری را نسبت به مدیریت وزن و دیابت نوع ۲ تغییر داده است. این دارو به هزاران نفر کمک کرده تا وزن کم کنند و قند خون‌شان را کنترل کنند — اما این نتایج بدون هزینه نیست. مانند هر دارویی، اُزمپیک زمانی بیشترین اثربخشی را دارد که در کنار عادت‌های سالم مانند تغذیه‌ی مناسب و فعالیت بدنی استفاده شود.

و به دلیل خطر بروز عوارض جانبی، داشتن راهنمایی پزشکی در هر مرحله، بسیار ضروری است. اگر قصد استفاده از اُزمپیک را دارید، مطمئن شوید که این کار را ایمن، آگاهانه و با حمایت حرفه‌ای انجام می‌دهید.