مرتضی بحرینی کارشناس ارشد مهندسی نفت در یادداشتی برای بازارنیوز نوشت: در روزهای اخیر، ادعایی جنجالی مبنی بر «هزینه ۱۰ دلاری برای استخراج هر بشکه نفت» در کشور از سوی برخی افراد مطرح شده است. این عدد، آنچنان با شاخصهای شناختهشده اقتصادی و بودجهای کشور در تضاد است که نیاز به واکاوی دقیق و شفافیتخواهی جدی دارد.
این گزارش با استناد به دادههای رسمی تولید، صادرات و بودجه، به تحلیل این ادعا میپردازد. – تحلیل بر اساس دادههای کلان اقتصادی برای بررسی این موضوع، کافی است به ارقام رسمی و در دسترس مراجعه کنیم: 1. تولید نفت: طبق آمارهای پذیرفتهشده، متوسط تولید نفت کشور در سال گذشته حدود ۳.۶ میلیون بشکه در روز، معادل ۱.۳۱۴ میلیارد بشکه در سال، بوده است. 2. صادرات نفت: حجم صادرات نفت خام را حدود ۱.۴ میلیون بشکه در روز(معادل ۵۱۱ میلیون بشکه در سال) در نظر میگیریم. 3. قیمت فرضی نفت: برای محاسبهای محافظهکارانه، قیمت هر بشکه نفت را تنها ۶۰ دلار، در نظر میگیریم. 4. سهم وزارت نفت از درآمد: حتی با فرضی بسیار بالا و غیرواقعی، سهم وزارت نفت از درآمدهای حاصل از صادرات را ۱۴.۵ درصد لحاظ میکنیم (در حالی که در عمل این رقم در بودجههای سنواتی حدود ۷ تا ۸ درصد است).
-محاسبه سرانگشتی هزینه استخراج: با این فرضیات: کل درآمد صادراتی: ۵۱۱ میلیون بشکه × ۶۰ دلار = *۳۰.۷ میلیارد دلار سهم وزارت نفت: ۱۴.۵٪ از ۳۰.۷ میلیارد دلار = ۴.۳ میلیارد دلار حال اگر این ۴.۳ میلیارد دلار را که به عنوان درآمد نفتی در اختیار وزارت نفت قرار میگیرد، بر کل حجم تولید نفت در یک سال (۱.۳۱۴ میلیارد بشکه) تقسیم کنیم، عدد به دست آمده نشان میدهد که برای استخراج هر بشکه نفت، چه میزان هزینه شده است: ۴.۳ میلیارد دلار ÷ ۱.۳۱۴ میلیارد بشکه = ۳.۲۷ دلار برای هر بشکه این رقم به وضوح نشان میدهد که حتی با در نظر گرفتن فرضیاتی به نفع محاسبات طرفداران عدد ۱۰ دلاری، هزینه استخراج هر بشکه نفت به زحمت به ۳.۳ دلار میرسد، نه ۱۰ دلار.
– بررسی از منظر قراردادهای بینالمللی (IPC) اما برای اطمینان بیشتر، نگاهی به یکی از قراردادهای جامع بالادستی نفت (IPC) میاندازیم که هزینههای توسعه میادین را به طور شفاف مشخص میکند. در یکی از این قراردادها: حجم کل تولید طی دوره قرارداد: ۵۹۷ میلیون بشکه کل مبلغ بازپرداخت به پیمانکار: ۳۲۶۰ میلیون دلار با یک تقسیم ساده: ۳۲۶۰ میلیون دلار ÷ ۵۹۷ میلیون بشکه = *۵.۴ دلار برای هر بشکه نکته کلیدی اینجاست که این ۵.۴ دلار، تنها هزینه توسعه میدان نیست، بلکه شامل مواردی مانند پاداش موفقیت پیمانکار (۵۲۰ میلیون دلار) و هزینه پول (۹۴ میلیون دلار) نیز میشود.
اگر این دو مورد را کسر کنیم، سهم هزینههای عملیاتی و سرمایهای به حدود ۲.۶۴ میلیارد دلار میرسد که با تقسیم آن بر حجم تولید، عدد نهایی ۴.۴ دلار برای هر بشکه به دست میآید. باز هم این رقم با ادعای ۱۰ دلار فاصله زیادی دارد. – پرسشهای بیپاسخ و ضرورت شفافیت با توجه به این محاسبات، سوالات جدی و اساسی مطرح میشود: اگر بر اساس دادههای بودجهای، هزینه استخراج حدود ۳.۳ دلار و بر اساس الگوی قراردادی IPC حدود ۴.۴ تا ۵.۴ دلاراست، پس: این اختلاف ۵ تا ۷ دلاری با عدد ۱۰ دلار به کجا میرود؟ آیا این تفاوت عظیم، نشان از وجود رانتهای کلان در زنجیره تامین و پیمانکاری دارد؟ آیا این منابع ملی حیف و میل میشود؟ آیا روش محاسبه و ادعای مطرحشده، اساساً غیرکارشناسی و گمراهکننده است؟
نتیجهگیری: ادعای هزینه ۱۰ دلاری برای استخراج هر بشکه نفت، نه تنها با واقعیتهای اقتصادی و قراردادی همخوانی ندارد، بلکه پرده از یک ابهام بزرگ برمیدارد. از هر فرد یا نهادی که چنین رقمی را بدون ارائه سند و روش محاسبه شفاف منتشر میکند، باید به طور جدی خواست تا کلیه دادهها و محاسبات خود را منتشر کند. شفافیت در این زمینه نه یک انتخاب، که یک ضرورت ملی است. ادامه این ابهامات به معنای هدر رفت منابع عمومی و تحت الشعاع قرار گرفتن منافع ملت ایران است. جامعه و نهادهای نظارتی حق دارند بدانند که ثروت نفتی شان با چه کارایی و در مسیری هزینه میشود.
لینک کوتاه:
https://bazarnews.ir/?p=237174
کپی شد
source