ضروت حرکت پالایشگاه اصفهان از تولیدکننده محصولات کم‌ارزش به یک واحد صنعتی پیشرفته!

بازار؛ گروه آب و انرژی: پالایشگاه اصفهان، به عنوان یکی از قدیمی‌ترین و بزرگ‌ترین پالایشگاه‌های کشور، نقشی حیاتی در تأمین فرآورده‌های نفتی، به‌ویژه در نواحی مرکزی ایران، ایفا می‌کند. ارزیابی عملکرد این مجموعه نیازمند نگاهی چندوجهی است که هم دستاوردها و هم چالش‌های جدی آن را در بر بگیرد.

نقاط قوت و پتانسیل های پالایشگاه اصفهان

مهم ترین نقاط قوت پالایشکاه اصفهان را می توان چنین برشمرد:

۱. ظرفیت بالای تولید و اهمیت استراتژیک: این پالایشگاه با ظرفیت پالایش بیش از ۳۷۵ هزار بشکه در روز، یکی از قطب‌های اصلی تولید سوخت کشور است. موقعیت جغرافیایی آن در مرکز ایران، مزیت لجستیکی مهمی برای تأمین سوخت استان‌های پرجمعیت مانند اصفهان، تهران، فارس و… محسوب می‌شود و هزینه‌های حمل‌ونقل را به شدت کاهش می‌دهد.

۲. تجربه و نیروی انسانی ماهر: با بیش از نیم قرن سابقه فعالیت، این پالایشگاه از نیروی انسانی باتجربه و متخصص در زمینه‌های مختلف عملیاتی و مهندسی برخوردار است. این دانش فنی تجربی، یک دارایی ارزشمند برای مدیریت بحران‌ها و نگهداشت تجهیزات فرسوده است.

۳. تنوع نسبی محصولات: پالایشگاه اصفهان طیف گسترده‌ای از فرآورده‌ها از جمله بنزین، نفت گاز (دیزل)، نفت کوره (مازوت)، نفت سفید (کروزین) و سوخت جت را تولید می‌کند و این تنوع، نقش آن در تأمین امنیت انرژی کشور را پررنگ‌تر می‌کند.

نقاط ضعف و چالش‌های اصلی پالایشگاه اصفهان

به نظر می رسد برخی از مهم ترین نقاط ضعف و چالش های اساسی پالایشگاه اصفهان به شرح زیر باشد:

۱. فرسودگی تکنولوژی و قدیمی بودن تجهیزات: این بزرگ‌ترین چالش پالایشگاه اصفهان است. تکنولوژی به کار رفته در بسیاری از واحدها، متعلق به دهه‌های ۱۹۶۰ و ۱۹۷۰ میلادی است. این امر منجر به موارد زیر شده است:

– راندمان پایین انرژی: مصرف بالای انرژی (برق و بخار) در فرآیند پالایش، هزینه‌های تولید را افزایش داده و سودآوری را کاهش می‌دهد.

– بازده پایین تولید: نسبت تولید فرآورده‌های باارزش مانند بنزین و گازوئیل از نفت خام، در مقایسه با پالایشگاه‌های مدرن، پایین‌تر است.

۲. مشکلات جدی زیست‌محیطی: پالایشگاه اصفهان به دلیل نزدیکی به شهر اصفهان و استفاده از تکنولوژی قدیمی، یکی از بزرگترین منابع آلاینده در منطقه است. انتشار گوگرد دی‌اکسید (SOx)، نیتروژن اکسید (NOx) و ذرات معلق (PM۲.۵) از دودکش‌ها و مشعل‌های (Flare) پالایشگاه، تأثیر مستقیمی بر کیفیت هوای شهر اصفهان و نقاط پیرامونی دارد. از سوی دیگر سوزاندن مقادیر زیادی از گازهای همراه نفت خام و گازهای سرریز، هم اتلاف منابع انرژی کشور است و هم باعث تولید آلاینده‌های هوا می‌شود. مصرف بالای آب نیز یکی از چالش های اساسی این پالایشگاه است. در شرایطی که استان اصفهان با بحران کم‌آبی شدید مواجه است، مصرف بالای آب در فرآیندهای خنک‌کاری و پالایش، یک چالش بزرگ محسوب می‌شود.

۳. سبد محصولات با ارزش پایین: بخش بزرگی از تولید این پالایشگاه را نفت کوره (مازوت) تشکیل می‌دهد. مازوت یک فرآورده کم‌ارزش، پرسود و بسیار آلاینده است. در حالی که پالایشگاه‌های مدرن جهان تمرکز خود را بر تولید حداکثری بنزین و گازوئیل با کیفیت بالا گذاشته‌اند، پالایشگاه اصفهان همچنان به تولید حجم بالایی از مازوت ادامه می‌دهد.

۴. وابستگی به فناوری خارجی برای توسعه: برای بهینه‌سازی و نوسازی، این پالایشگاه به تجهیزات، کاتالیست‌ها و دانش فنی شرکت‌های خارجی وابسته است. تحریم‌های بین‌المللی این فرآیند را کند، پرهزینه و در برخی موارد غیرممکن کرده است.

فرصت‌ها و چشم‌انداز پیش روی پالایشگاه اصفهان

اجرای برخی طرح ها می تواند فرصت های مناسبی برای عبور از چالش ها برای این شرکت ایجاد کند:

۱. طرح بهینه‌سازی پالایشگاه اصفهان: این مهم‌ترین پروژه در حال اجرا برای این مجموعه است. اهداف اصلی این طرح عبارتند از:

– افزایش کیفیت و کمیت بنزین: تولید روزانه ۱۲ میلیون لیتر بنزین یورو ۴ و ۵ و حذف کامل بنزین معمولی.

– کاهش شدید تولید مازوت: هدف، کاهش تولید مازوت به میزان ۷۰ درصد است که این محصول به عنوان خوراک پتروشیمی‌ها مصرف خواهد شد.

– کاهش آلایندگی‌ها: با نصب واحدهای بازیابی گوگرد (SRU) مدرن و بهینه‌سازی فرآیندها، آلودگی هوا به شدت کاهش می‌یابد.

– افزایش راندمان انرژی: استفاده از تکنولوژی‌های جدید به کاهش مصرف انرژی کمک می‌کند.

۲. تکمیل زنجیره ارزش: تبدیل مازوت به فرآورده‌های باارزش‌تر یا استفاده از آن به عنوان خوراک در صنایع پتروشیمی، یک فرصت بزرگ برای افزایش ارزش افزوده و کاهش صادرات یک محصول کم‌ارزش است.

۳. صادرات محصولات باکیفیت: پس از اجرای موفقیت‌آمیز طرح بهینه‌سازی، پالایشگاه می‌تواند بخشی از بنزین و گازوئیل با کیفیت تولیدی خود را به کشورهای همسایه صادر کند و منبع درآمد ارزی جدیدی برای کشور ایجاد نماید.

پالایشگاه اصفهان یک بستر تولیدی با اهمیت استراتژیک بالا، اما با چالش‌های ساختاری جدی روبروست. عملکرد این مجموعه در سال‌های گذشته بیشتر در حالت بقا و نگهداری بوده تا توسعه و بهینه‌سازی.

این پالایشگاه در یک نقطه عطف تاریخی قرار دارد. آینده آن کاملاً به موفقیت و سرعت اجرای طرح بهینه‌سازی وابسته است. اگر این طرح با موفقیت به پایان برسد، پالایشگاه اصفهان از یک «آلاینده بزرگ» و تولیدکننده «محصولات کم‌ارزش» به یک واحد صنعتی مدرن، پاک‌تر و سودآور تبدیل خواهد شد که نقش خود را در اقتصاد و محیط زیست کشور به شکل مثبتی ایفا می‌کند. در غیر این صورت، ادامه روند فعلی به معنای تداوم مشکلات زیست‌محیطی، اقتصادی و فنی برای این مجموعه و کل منطقه مرکزی ایران خواهد بود.