از جهش قیمت سفر‌های اینترنتی تا صف‌های تعویض پلاک؛ سهمیه‌بندی جدید چگونه رفتار مردم را تغییر داد؟

هفت‌صبح نوشت: تجربه کشور‌های مختلف نشان می‌دهد که اصلاح قیمت انرژی، اگر با سیاست‌های مکمل همراه باشد، به کاهش مصرف، بهبود کیفیت ناوگان حمل‌ونقل و افزایش بهره‌وری منجر می‌شود. در ایران نیز ممکن است این تغییر سهمیه‌بندی آغازگر چنین تحولی باشد.

رویداد۲۴| تغییر مدل سهمیه‌بندی و قیمت‌گذاری بنزین، فقط یک تصمیم اقتصادی نبود؛ این تصمیم به سرعت به عاملی برای تغییر رفتار اجتماعی و معیشتی شهروندان تبدیل شد. به نوشته روزنامه هفت‌صبح، «کوچک‌ترین تغییر در قیمت سوخت، تقریباً در تمام لایه‌های زندگی شهری اثر می‌گذارد» و آنچه امروز در شهر‌ها دیده می‌شود، تأیید همین واقعیت است.

جهش ناگهانی قیمت سفر‌های اینترنتی

اولین اثر، در حمل‌ونقل شهری نمایان شد. با وجود وعده حمایت از رانندگان، «قیمت سفر‌ها در پلتفرم‌های اصلی ابتدا ۲۰ تا ۳۰ درصد و سپس تا حدود ۴۰ تا ۵۰ درصد افزایش یافت». این جهش، پیش از اجرای عملی افزایش قیمت بنزین رخ داد و باعث کاهش تعداد رانندگان فعال و افزایش زمان انتظار مسافران شد؛ به‌طوری که پیام «در حال جستجوی راننده» حالا به وضعیت روزمره کاربران تبدیل شده است.

سفر اشتراکی؛ انتخاب اجباری

افزایش هزینه‌ها، سفر اشتراکی را از یک گزینه فرعی به انتخابی روزمره تبدیل کرده است. به گزارش هفت‌صبح، «بسیاری از مسافران که پیش‌تر از کنار فرد غریبه نشستن پرهیز می‌کردند، اکنون برای کاهش هزینه ناچار شده‌اند این گزینه را انتخاب کنند». هم‌زمان، برخی رانندگان نیز به دلیل درآمد بیشتر، سفر‌های اشتراکی را ترجیح می‌دهند.

فشار سنگین بر خودرو‌های پرمصرف

رانندگان خودرو‌های پرمصرف می‌گویند هزینه بنزین آنها «در هفته ۲ تا ۳ برابر» شده است. اگر سهمیه ریالی به‌موقع و کافی پرداخت نشود، ادامه فعالیت اقتصادی نیست و همین موضوع باعث کاهش ساعات کاری یا خروج موقت برخی رانندگان از بازار شده است.

صف‌های تعویض پلاک؛ سهمیه به‌مثابه دارایی

یکی از پیامد‌های پررنگ، هجوم مالکان چندخودرو به مراکز تعویض پلاک است. بسیاری نه برای خرید و فروش واقعی، بلکه برای حفظ سهمیه، سند خودرو را به نام اعضای خانواده منتقل می‌کنند. این رفتار نشان می‌دهد سهمیه سوخت در ایران تنها یک ابزار سیاست انرژی نیست، بلکه به یک «دارایی قابل انتقال» تبدیل شده است.

بازار خودرو به نفع کم‌مصرف‌ها چرخید

در بازار خودرو، مصرف سوخت حالا مهم‌ترین معیار خرید شده است. خودرو‌های کم‌مصرف و دوگانه‌سوز با افزایش تقاضا روبه‌رو شده‌اند و نمایشگاه‌داران می‌گویند مشتریان «اول از مصرف می‌پرسند و بعد از قیمت». در مقابل، خودرو‌های پرمصرف با افت تقاضا مواجه شده‌اند.

سهمیه‌بندی؛ تصمیمی فراتر از اقتصاد

آنچه اکنون دیده می‌شود، نشان می‌دهد سهمیه‌بندی بنزین فقط معادله قیمت نیست؛ این سیاست الگوی رفت‌وآمد، خرید خودرو، استفاده از حمل‌ونقل عمومی و حتی برنامه‌ریزی مالی خانوار‌ها را تغییر داده است. اگر این تغییر بدون سیاست‌های مکمل ادامه یابد، فشار آن مستقیماً بر معیشت مردم وارد خواهد شد؛ فشاری که آثارش تازه در حال آشکار شدن است.