آیین سنتی خیمه‌سوزان در محله‌های پایتخت

همشهری – سعیده مرادی: یکی از این آداب و رسوم، آیین خیمه‌سوزان است که هر سال ظهر عاشورا در نقاط مختلف کشور ازجمله تهران اجرا شده و عزاداران بسیاری را به‌خود جذب می‌کند. بانی خیمه‌سوزان‌ها اغلب هیئت‌ها هستند و این آیین برگزار می‌شود تا یادی باشد از آتش زدن چادرهای یاران امام حسین(ع) در واقعه کربلا.

نام مقصد: بلوار قدس

نشانی: شهر ری، دولت آباد

نزدیک‌ترین ایستگاه اتوبوس: قدس

نزدیک‌ترین ایستگاه مترو: دولت‌آباد

معرفی:

آیین آتش‌زدن خیمه دولت‌آباد شهر ری هر ساله با مراسم مشعل گردانی در بلوار قدس که مسجد بزرگ کاظمینی در آن قرار دارد شروع می‌شود.

مشعل‌گردانی سنتی

آیین مشعل گردانی معمولا در شب‌های هشتم و نهم و دهم محرم توسط عراقی‌های مقیم این محدوده از تهران انجام می‌شود که اوج آن شب عاشوراست. این مشعل‌ها ظهر عاشورا خیمه‌های برپا شده در این بلوار را به آتش می‌کشند. بعد از به آتش کشیده شدن خیمه‌ها عزاداران به‌صورت یزله که نوعی آیین مذهبی در دسته‌های سینه زنی است و با شور زیاد درحالی‌که به سر و سینه خود می‌زنند و نوحه می‌خوانند برای خاموش کردن آتش به سمت خیمه‌های در حال سوخت می‌روند. بعد از خاموش شدن آتش، نماز ظهر عاشورا را برپا می‌کنند.

نام مقصد: میدان امام حسین(ع)

نشانی: خیابان انقلاب، میدان امام حسین(ع)

نزدیک‌ترین ایستگاه اتوبوس: میدان امام حسین(ع)

نزدیک‌ترین ایستگاه مترو: میدان امام حسین(ع)

معرفی: میدان امام حسین(ع) محل برگزاری بسیاری از مراسم ویژه محرم است و هر سال مراسم خیمه سوزان با حضور دسته‌های عزاداری و هیئت‌های مختلف در آن انجام می‌شود.

خیمه‌سوزان در پلازای شهری

ظهر عاشورا جمع زیادی از عزاداران سیدالشهدا(ع) در قالب هیئت‌های عزاداری در میدان امام حسین(ع) تجمع می‌کنند. جمعیت حاضر در این میدان در ابتدا به عزاداری برای سیدو سالار شهیدان پرداخته، سپس طبق رسم هر ساله خیمه‌هایی که در اینجا برپا شده‌اند توسط شبیه خوان‌هایی که لباس سپاه دشمن بر تن دارند و رجز می‌خوانند به آتش کشیده می‌شوند. تا خاموش شدن آتش مردم به عزاداری می‌پردازند. پلازای میدان امام حسین(ع) فضای مناسبی برای برگزاری مراسم‌ آیینی، نمایش‌های عاشورایی و تعزیه فراهم کرده است.

نام مقصد: میدان ابوذر

نشانی: خیابان ابوذر شرقی، بلوار ابوذر

نزدیک‌ترین ایستگاه اتوبوس: ۱۸متری

نزدیک‌ترین ایستگاه مترو: شهرک شریعتی

معرفی: میدان ابوذر از میدان‌های جنوب پایتخت است که هر ساله مراسم خیمه‌سوزان با حضور خیل جمعیت در آن برگزار می‌شود.

یادگاری از خیمه حسینی

اجتماع بزرگ هیئت‌های مذهبی در روز عاشورای حسینی تبدیل به سنتی دیرینه در میدان ابوذر شده و هر ساله جمعیت کثیری در این میدان حضور پیدا می‌کنند تا در کنار عزاداری شاهد مراسم خیمه سوزانی باشند که ظهر آن روز و پیش از اقامه نماز در اینجا برگزار می‌شود. رسم است که بعد از به آتش کشیدن خیمه‌ها هر کس تکه‌ای از پارچه‌های سوخته را به‌عنوان یادگاری از آیین عزای حسینی به خانه ببرد. همچنین در این روز آستان مقدس امامزاده حسن(ع) هم در همین محله پذیرای عزاداران حسینی است.

نام مقصد: بقعه سه دختران

نشانی:محله هاشم‌آباد، میدان سلمان فارسی، خیابان قمی

نزدیک‌ترین ایستگاه اتوبوس: پمپ گاز

نزدیک‌ترین ایستگاه مترو: متروی حرم حضرت شاه عبدالعظیم حسنی(ع)

معرفی: مسئولیت برگزاری مراسم خیمه سوزان را در بقعه سه دختران شهر ری، هیئت کربلایی‌ها که از هیئت‌های قدیمی تهران است، برعهده دارد.

کاروانی از شبیه‌خوان‌ها

در این مراسم کاروانی بزرگ از شبیه‌خوان‌ها که برخی لباس سپاهیان امام حسین(ع) و برخی لباس لشکر یزیدیان را بر تن دارند، بخشی از واقعه روز عاشورا را به نمایش می‌گذارند. مردم هم در کنار این دسته به عزاداری می‌پردازند. نواختن گسترده طبل‌ها در این مراسم یادآور طبل زدن دشمن در زمان حمله لشکر یزید و ابن‌زیاد به خیمه‌گاه اهل‌بیت امام حسین(ع) و اهل حرم است. بعد از به صدا درآمدن طبل‌ها خیمه‌هایی که در این محدوده برپا شده، توسط شبیه‌خوانان دسته یزیدیان به آتش کشیده می‌شود.

نام مقصد: چهاراه گلوبندک

نشانی: خیابان پانزده خرداد، چهارراه گلوبندک، حسینیه کربلایی‌ها

معرفی:

بزرگ‌ترین و شناخته‌شده‌ترین مراسم خیمه‌سوزان تهران که هرسال گردشگران خارجی زیادی برای تماشای آن می‌آیند، در چهارراه گلوبندک برپا می‌شود.

عزاداری با صدای نقاره

آیین عزاداری به سبک کربلایی‌های مقیم تهران در چهارراه گلوبندک در عاشورا سوگواران حسینی را از نقاط دور و نزدیک تهران به‌سوی خود می‌کشد. در روز عاشورا و پس از اذان ظهر و اقامه نماز، دسته‌های عزاداری بازار در چهارراه گلوبندک دور هم جمع می‌شوند. صدای شیپور و نقاره که از حسینیه کربلایی‌ها بلند می‌شود همه مردم عزادار رهگذر از چهارراه گلوبندک به صف می‌شوند. پیشقراولان حسینیه کربلایی‌ها با پیراهن‌های سیاه بلند و حمایل‌های سبزرنگ با صدای طبل، نقاره، ‌سنج و شیپور از مقابل حسینیه به راه می‌افتند. این دسته‌ها با دسته‌های عزاداری نقاط دیگر شهر تفاوت دارند؛ برای مثال در این مراسم از طبل‌های پوستی و شیپور استفاده می‌شود که هم صدای گوشخراشی را در مقایسه با طبل‌های وارداتی تولید نمی‌کنند و هم ظاهر سنتی عزاداری این قسمت از شهر را حفظ می‌کنند.

نماز ظهر عاشورا بعد از خیمه‌سوزان

در این روز گروهی از شبیه‌خوانان و تعزیه گردانان که عده‌ای لشکریان عمر بن سعد و عده‌ای دیگر بازماندگان امام حسین(ع) هستند، در مجاورت خیمه بزرگی که در وسط چهارراه برپا شده، جمع می‌شوند. شبیه خوانان سپاه عمر بن سعد، ابتدا به سمت خیمه بزرگ‌تر که برای امام حسین(ع) بوده می‌روند و آن را به آتش می‌کشند و مشعل به دست، به دور خیمه می‌گردند. سرانجام سپاهیان شام و عراق تمام خیمه‌ها را به آتش می‌کشند و مردم نیز با گریه و شیون، یا حسین(ع) می‌گویند. بعد از مراسم خیمه سوزان، نماز ظهر عاشورا با ابهت بسیار برگزار می‌شود.