پزشکان درباره پدیده رو‌به‌رشد «زوال عقل دیجیتال» در کودکان هشدار داده‌اند؛ وضعیتی که در اثر استفاده بیش‌ازحد از صفحه‌نمایش‌ها باعث کاهش تمرکز، ضعف حافظه و افت مهارت‌های اجتماعی می‌شود.دکتر نیشانت گوپا می‌گوید محتوای کوتاه و محرک‌های دیجیتال، مغز کودکان را به دریافت پاداش فوری عادت داده و کنترل تکانه و توانایی انجام کارهای طولانی را کاهش می‌دهد
به‌گزارش انتخاب و به نقل از انلی مای هلث؛ در جهان فوق‌العاده متصل امروز، کودکان در محیطی رشد می‌کنند که در آن از همه‌سو با صفحه‌نمایش‌ها احاطه شده‌اند: از تلفن‌های هوشمند و تبلت‌ها گرفته تا محتوای کوتاه‌مدتی که پاداش فوری را به مخاطب ارائه می‌دهد. گرچه ابزارهای دیجیتال راحتی و سرگرمی را فراهم می‌کنند، اما استفاده‌ی بیش‌ازحد از آن‌ها، یک بحران شناختی خاموش را برمی‌انگیزد.
متخصصان اکنون درباره‌ی پدیده‌ای رو به گسترش با نام «زوال عقل دیجیتال» هشدار می‌دهند؛ حالتی که در آن، زمان زیاد صرف‌شده پای صفحه‌نمایش‌ها منجر به کاهش حافظه، کوتاه‌شدن دامنه‌ی توجه و ضعف تمرکز می‌شود؛ به‌ویژه در میان نسل Z و نسل آلفا.
زوال عقل دیجیتال چیست؟
زوال عقل دیجیتال اصطلاحی است که برای توصیف کاهش عملکردهای شناختی ناشی از استفاده‌ی بیش‌ازحد از صفحه‌نمایش‌ها، حافظه و تمرکز به‌کار می‌رود. دکتر نیشانت می‌گوید: «قرار گرفتن مداوم در معرض حواس‌پرتی‌های دیجیتال، توانایی مغز را برای ایجاد حافظه‌های بلندمدت قوی سرکوب می‌کند، زیرا کودکان به جای یادگیری و به‌خاطر سپردن اطلاعات، به دستگاه‌ها وابسته می‌شوند تا آن اطلاعات را به آن‌ها بدهند.»
بر اساس نشریه‌ی Neurology Centre for Epilepsy and Seizures، تحریک حسی مزمن ناشی از استفاده‌ی افراطی از صفحه‌نمایش می‌تواند منجر به مشکلات حافظه و تمرکز شود.
اثرات بلندمدت محتوای کوتاه بر کودکان
در عصر دیجیتال امروز، محتوا در دسترس‌ترین حالت ممکن است و با گسترش استفاده از اینترنت، حتی کودکان نیز به آن دسترسی دارند. این امر حتی در سنین بسیار پایین (۰ تا ۵ سالگی) می‌تواند باعث اضافه‌بار شناختی شود و آن‌ها را به صفحه‌نمایش‌ها معتاد کند.
دکتر نیشانت روان‌شناسی پشت این پدیده را چنین توضیح می‌دهد: «محتوای کوتاه‌مدت (مثل ویدئوهای کوتاه یوتیوب یا ریلز اینستاگرام) دوز سریعی از دوپامین را به مغز می‌رساند و باعث می‌شود مغز به رضایت فوری اولویت بدهد. این امر مسیرهای عصبی مغز را تغییر می‌دهد، توانایی تمرکز کودکان بر کارهای طولانی‌مدت را کاهش می‌دهد و همچنین کنترل تکانه‌ها را ضعیف‌تر می‌کند.»
آیا مشکلات حافظه در کودکان بعد از همه‌گیری افزایش یافته است؟
دکتر نیشانت می‌گوید: «بله، به‌عنوان یک متخصص نورولوژی کودکان، متوجه شده‌ام که بعد از دوران همه‌گیری، تعداد بیشتری از کودکان با مشکلات توجه، حافظه و حتی اوتیسم مجازی مواجه شده‌اند.»
علل زوال عقل دیجیتال در کودکان
عوامل رایج منجر به اوتیسم مجازی و زوال عقل دیجیتال عبارت‌اند از:
• انزوا
• گسسته‌شدن از روال‌های روزمره
• کاهش فعالیت‌های بدنی در فضای باز
نشانه‌های زوال عقل دیجیتال در کودکان
• از دست دادن تمرکز
• ضعف حافظه
• تحریک‌پذیری
• افت عملکرد تحصیلی
• ضعف در مهارت‌های اجتماعی
چه چیزی باعث کاهش تمرکز و ضعف کنترل تکانه در مغزهای جوان می‌شود؟
تحریک مداوم توسط دستگاه‌های دیجیتال باعث ترشح مکرر دوپامین می‌شود. دکتر نیشانت توضیح می‌دهد: «این هجوم دوپامین توانایی کودکان را برای تمرکز بر فعالیت‌هایی که محرک کمتری دارند دشوار می‌کند و در نتیجه کنترل تکانه‌ها را ضعیف می‌سازد.»
چه باید کرد؟ راهکارهای مقابله با زوال عقل دیجیتال
برای کاهش مشکلات ناشی از زوال عقل دیجیتال و بیماری‌های مرتبط با استفاده از صفحه‌نمایش، دکتر نیشانت توصیه می‌کند:
1. محدود کردن استفاده از صفحه‌نمایش
زمان استفاده‌ی کودکان از صفحه‌نمایش را محدود کنید و روش‌های آفلاین را جایگزین کنید تا اهمیت روابط واقعی را به آن‌ها نشان دهید.
2. ایجاد مناطق بدون صفحه‌نمایش
زمان‌ها و مکان‌هایی مانند میز غذاخوری یا اتاق خواب را به‌عنوان مناطق بدون فناوری تعیین کنید تا خانواده بدون ابزار دیجیتال با هم ارتباط برقرار کنند.
3. برنامه‌ریزی خانوادگی برای زمان صفحه‌نمایش
قوانین و محدودیت‌های روزانه تعیین کنید و با استفاده از برنامه‌ها، میزان استفاده را کنترل کنید.
بر اساس دستورالعمل‌های آکادمی اطفال هند درباره‌ی «زمان صفحه‌نمایش و سلامت دیجیتال» برای نوزادان، کودکان و نوجوانان:
• بدون صفحه‌نمایش برای زیر ۲ سال
• ۱ ساعت در روز برای ۲ تا ۵ سال
• ۲ ساعت در روز برای ۵ تا ۱۰ سال
4. استفاده‌ی تشویقی و آموزشی از صفحه‌نمایش
یادگیری، خلاقیت و استفاده‌ی سازنده از صفحه‌نمایش را به‌عنوان پاداشی برای مدیریت سالم زمان دیجیتال در نظر بگیرید.
5. تشویق به سرگرمی‌های غیر دیجیتال و فعالیت‌های بیرونی
فعالیت‌های جدید مانند هنر، موسیقی، آشپزی و بازی در فضای باز را معرفی کنید تا سلامت شناختی و جسمی ارتقا یابد.
6. روزهای سم‌زدایی دیجیتال و زمان‌های بدون فناوری
روزها یا آخر هفته‌هایی بدون تکنولوژی برگزار کنید، وعده‌های غذایی بدون گوشی داشته باشید و به فعالیت‌های خانوادگی مشترک بپردازید.
7. یادگیری خودتنظیمی و تمرین ذهن‌آگاهی
تمرین‌هایی مانند مدیتیشن و تنفس عمیق را آموزش دهید و قبل از استفاده از صفحه‌نمایش، هدفمند و آگاهانه عمل کنید.
جمع‌بندی: تمرین استفاده‌ی آگاهانه از صفحه‌نمایش
در این عصر دیجیتال که کودکان بیش از هر زمان دیگری با گوشی‌های خود در ارتباط هستند، ضروری است که تمرکز بر ذهن‌آگاهی را تمرین کنیم. با وجود گوشی‌ها، اینترنت و شبکه‌های اجتماعی در دسترس، باید بدانیم چه زمانی باید فاصله بگیریم؛ به‌ویژه وقتی این مسئله روی فرزندانمان اثر منفی می‌گذارد. با مداخله‌ی زودهنگام و اجرای توصیه‌های گفته‌شده، می‌توانیم سلامت ذهنی کودکان را حفظ کرده و در عین حال، میزان سالمی از استفاده‌ی دیجیتال را برای آن‌ها فراهم کنیم.
source