بررسی‌های منظم برای پیشگیری از سرطان سر و گردن چگونه باید انجام شود؟

سرطان سر و گردن می‌تواند علائمی ایجاد کند که به‌راحتی نادیده گرفته می‌شوند یا با یک مشکل خوش‌خیم دیگر اشتباه گرفته می‌شوند. اما چنین موضوعی ممکن است باعث تأخیر در تشخیص و کاهش نرخ بقا شود. در ادامه، یک پزشک توضیح می‌دهد که چرا بررسی‌های منظم توسط خود فرد اهمیت دارد و چگونه باید آن‌ها را انجام داد.

به گزارش انتخاب و به نقل از انلی مای هلث؛ سرطان‌ها انواع مختلفی دارند و یکی از آن‌ها که آگاهی عمومی نسبت به آن زیاد نیست، سرطان سر و گردن است. برخلاف ظاهر نام آن، این اصطلاح می‌تواند شامل چندین نوع سرطان باشد. این یعنی ممکن است فرد بیش از یک سرطان اولیه در ناحیه سر و گردن داشته باشد که به آن «سرطان‌های اولیه دوم» (SPMs) یا «سرطان‌های اولیه متعدد» گفته می‌شود.

درحالی‌که شناخت عوامل خطر بسیار مهم است، تشخیص زودهنگام و شناسایی علائم سرطان اهمیت بیشتری دارد. دکتر نیتین بومنوار، مدیر اجرایی بخش جراحی سرطان در مرکز سرطان HCG در ناگپور، نکات مهمی درباره‌ی سرطان سر و گردن و راهنمایی برای انجام بررسی‌های منظم خودارزیابی ارائه می‌دهد.

سرطان سر و گردن چیست؟

مرکز کنترل و پیشگیری بیماری‌های ایالات متحده (CDC) سرطان‌های سر و گردن را سرطان‌هایی معرفی می‌کند که در چندین نقطه در ناحیه سر و گلو آغاز می‌شوند، اما شامل سرطان‌های مغز یا چشم نمی‌شوند. بر اساس این تعریف، این سرطان‌ها ممکن است در موارد زیر شروع شوند:

• در سینوس‌ها، یعنی فضاهای اطراف بینی در داخل جمجمه

• داخل و پشت بینی

• در دهان، از جمله زبان، لثه‌ها و سقف دهان

• در پشت دهان و گلو (حلق) که شامل سه بخش نازوفارنکس، اوروفارنکس و هیپوفارنکس می‌شود

• در حنجره (جعبه صدا)

• روی لب‌ها (که البته سرطان لب نوعی سرطان پوست محسوب می‌شود)

• در غدد بزاقی که بزاق دهان را تولید می‌کنند (که نسبتاً نادر است)

به گفته‌ی دکتر بومنوار، در هند سرطان‌های سر و گردن جزو شایع‌ترین سرطان‌ها هستند—به‌ویژه در میان مردان. این سرطان‌ها شامل سرطان‌های دهان، گلو، حنجره، مجاری بینی و غدد بزاقی می‌شوند. او توضیح می‌دهد که بسیاری از این سرطان‌ها به‌آرامی رشد می‌کنند و علائم اولیه آن‌ها اغلب نادیده گرفته می‌شود. اما خبر خوب این است که: «بیشتر سرطان‌های سر و گردن قابل پیشگیری هستند و با تغییرات کوچک اما مداوم در سبک زندگی می‌توان خطر را به‌طور چشمگیری کاهش داد.»

عوامل خطر سرطان سر و گردن

دکتر بومنوار بر اهمیت ارزیابی عوامل خطر تأکید می‌کند. به گفته‌ی او، تنباکو همچنان عامل اصلی است:

«مشکل فقط به سیگار کشیدن محدود نمی‌شود؛ شکل‌های بدون دود مانند گوتکا، خانی، و پان حاوی تنباکو نیز به همان اندازه خطرناک هستند. این مواد بارها با پوشش داخلی دهان تماس پیدا می‌کنند و با گذشت زمان آسیب را افزایش می‌دهند.»

او می‌گوید: «آنچه با تحریک خفیف یا تغییر رنگ شروع می‌شود، می‌تواند به لکه‌های پیش‌سرطانی تبدیل شود و اگر کنترل نشود، به سرطان کامل پیشرفت کند.»

همچنین، الکل نیز نقش مضری دارد و وقتی همراه با تنباکو مصرف شود، اثرات مخرب آن چند برابر می‌شود. این ترکیب یکی از قوی‌ترین عوامل خطر شناخته‌شده است.

عوامل دیگری همچون بهداشت نامناسب دهان، وجود ویروس پاپیلومای انسانی (HPV) در بدن، و تغذیه ضعیف نیز می‌توانند نقش داشته باشند. همچنین، خطرات شغلی نیز مطرح است؛ افرادی که به‌مدت طولانی در معرض مواد شیمیایی خاص، گرد چوب یا بخارها قرار دارند، ممکن است کمی بیشتر در معرض ابتلا به سرطان‌های سینوس یا بینی باشند.

«بزرگ‌ترین چالش همیشه وجود خطر نیست—بلکه تأخیر در شناسایی آن است»

به گفته‌ی دکتر بومنوار، در سرطان سر و گردن، مشکل اصلی همیشه وجود عوامل خطر نیست، بلکه تأخیر در شناسایی آن است:

«زخم ماندگار در دهان، گرفتگی صدایی که بهبود نمی‌یابد، یا تورم بدون درد در گردن، اغلب نادیده گرفته می‌شوند. این علائم اولیه معمولاً آزاردهنده نیستند، بنابراین به‌سادگی از آن‌ها چشم‌پوشی می‌شود. اما صبر کردن تا زمانی که درد یا ناراحتی بروز کند، رویکرد درستی نیست.»

بررسی‌های منظم برای پیشگیری از سرطان سر و گردن چگونه انجام شود؟

یک مطالعه‌ی اخیر که در مجله‌ی Supportive Care in Cancer منتشر شده نشان می‌دهد که با وجود پیشرفت‌ها در درمان سرطان سر و گردن، نرخ بقا همچنان پایین است، عمدتاً به دلیل تشخیص در مراحل دیرهنگام؛ یعنی زمانی که بیماری به‌موقع شناسایی نشده است.

این موضوع اهمیت توجه به حتی تغییرات ظریف در بدن و بررسی آن‌ها توسط پزشک را برجسته می‌کند.

دکتر بومنوار می‌گوید: «بررسی‌های منظم توسط خود فرد کمک‌کننده است. نگاه کردن به داخل دهان هفته‌ای یک‌بار و توجه به هرگونه لکه، تورم یا زخم جدید—به‌ویژه در افرادی که سابقه‌ی مصرف تنباکو دارند—عادت مفیدی است.»

هر علامتی که بیش از دو هفته باقی بماند باید توسط پزشک بررسی شود. همین تصمیم ساده برای مراجعه‌ی زودهنگام می‌تواند نتیجه را به‌طور چشمگیری تغییر دهد.

به گفته‌ی او، ارائه‌دهندگان خدمات سلامت نیز نقش مهمی دارند. پزشکان عمومی، دندان‌پزشکان و متخصصان گوش و حلق و بینی اغلب نخستین کسانی هستند که موردی غیرعادی را تشخیص می‌دهند. توانایی آن‌ها در شناسایی علائم هشداردهنده و هدایت بیمار به ارزیابی به‌موقع می‌تواند تفاوت بزرگی ایجاد کند.

جمع‌بندی

دکتر بومنوار در سخنان پایانی خود می‌گوید: «کاهش خطر سرطان سر و گردن نیازمند تغییرات بزرگ نیست، بلکه به آگاهی، پیوستگی و توجه به علائم اولیه‌ی بدن وابسته است. انتخاب‌هایی که مردم هر روز انجام می‌دهند—آنچه مصرف می‌کنند، نحوه‌ی مراقبت از دهان، و زمان واکنش به علائم—بر سلامت بلندمدت آن‌ها تأثیر می‌گذارد.»

او اضافه می‌کند: «پیشگیری مدت‌ها پیش از تشخیص آغاز می‌شود؛ در جزئیات روزمره‌ی زندگی: آنچه جویده می‌شود، آنچه نادیده گرفته می‌شود، و این‌که آیا یک علامت کوچک جدی گرفته می‌شود یا نه. و در مورد سرطان‌های سر و گردن، این توجه زودهنگام اغلب همان دلیلی است که فرد می‌تواند سالم زندگی‌اش را ادامه دهد.»

.